Âm nhạc truyền thống Huế 2 - Hò mái nhì

anh: tren net

Trong âm nhạc truyền thống Huế, dòng nhạc dân gian gồm các điệu hò, điệu lý, nói vè và nhạc lễ (hát bả trạo, hát chầu văn)

Hôm nay mời nghe Hò mái nhì, một loại dân ca độc đáo xứ Huế, nguyên được ca lên trong khi chèo đò để quên đi nỗi mệt nhọc, và có lẽ cả sự tịch mịch lúc đêm khuya .. dần dần được nhiều người thích nên biến thành nhạc thính phòng, trình diễn trong các buổi sinh hoạt văn nghệ giữa những kẻ tri âm .. 

Hò mái nhì - nghệ sĩ Minh Mẫn


Hò mái nhì - Hương Mơ


Hò mái nhì - Vân Khánh


Hò mái nhì - Thư Hiền


Hò mái nhì + Nam ai nam bằng


Mời nghe thêm bài thơ của Tô Kiều Ngân qua giọng ngâm Hồng Vân, và hai bản nhạc ..

Nhớ Huế - thơ Tô Kiều Ngân - Hồng Vân ngâm


Nghe Dạ Lê hát ru



Đọc: Hò mái nhì, hò mái đẩy - Bửu Biền

Hò mái nhì là hò nhịp hai, ăn nhịp với mái chèo đưa tới đưa lui, đẩy nhẹ con thuyền thong-thả trôi trên giòng sông.

Hò mái đẩy là điệu hò mái nhì nhịp điệu nhanh hơn, không cần theo nhịp chèo; thường hò trên những con thuyền chèo nhanh; chủ yếu là đẩy mạnh cho thuyền đi nhanh.

Những đêm trời trong sáng, thường được nghe hò mái nhì trên sông Hương, trên đầm Hà-Trung, đầm Cầu Hai, phá Tam-Giang. Hò mái nhì nghe rất thanh-thoát, man-mác, chơi-vơi, tiếng ngân nhẹ nhàng bay bổng, rồi hạ thấp lan rộng trên mặt nước, như đưa tâm hồn cô lái đò đi xa, đi thật xa vào thôn xóm ven bờ; âm-điệu mơ-màng hòa-hợp với khung-cảnh thiên-nhiên sông nước. Ý nghĩa trong câu hò phù-hợp với tâm-sự người chèo. Hò mái nhì thường là hò độc-diễn, nhưng đôi khi trở thành hò đối đáp. Chúng ta hãy nghe nhà văn Thanh-tịnh kể trong truyện ' Tình trong câu hò ' trên sông Hương:

“…. Đạt liệu bề không theo kịp liền cất tiếng hát hỏi thăm:
Thuyền ai trôi trước,
Cho tôi lướt tới cùng,
Chiều đã về trời đất mung-lung,
Phải duyên thì xích lại cho đỡ não nùng tiếng sương.

…. Trên lái thuyền đi trước bỗng nổi bật bóng một thiêu-nữ mặc áo nối dài quay đầu nhìn phía sau một lát rồi đáp:

Trời một vùng đêm dài không hạn,
Mượn gió chiều hỏi bạn ngàn sông,
Thân em là gái chưa chồng,
Tơ duyên có chắc như dòng nước không?

Đat lưỡng- lự một chút nhưng bỗng đưa tay đẩy mạnh đòn bánh lái cho thuyền xuôi về Đại-Lược Từ thuyền trước một câu hò chia biệt vang lên không:

Tình về Đại-Lược,
Duyên ngược Kim-Long,
Đến đây là chỗ rẽ của lòng,
Gặp nhau còn biết trên sông bến nào.

….”

(Quê Mẹ. Trang 145, 147. Thanh Tịnh. Bút Việt, ấn quán Tân Sanh, phát hành l0-4-1975)

Hò mái nhì là một loại dân ca. Vì được nhiều người ưa chuộng nên dần-dà trở thành nhạc thính phòng, nhạc trình-diễn trong những buổi sinh-hoạt văn-nghệ.

Lời văn trong câu hò mái nhì thường là loại văn trữ tình, nhưng đôi khi có ý-nghĩa bóng bẩy thúc giục lòng ái quốc trước hoàn cảnh ngả-nghiêng của đất nước:

l) Chiều chiều trước bến Văn Lâu,
Ai ngồi, ai câu, ai sầu, ai thảm,
Ai thương, ai cảm, ai nhớ, ai trông?
Thuyền ai thấp thoáng bên sông,
Đưa câu mái đẩy chạnh lòng nước non!

Ưng Bình Thúc Gịa

Đây là câu hò nhắc nhở đến cụ Trần Cao Vân và vua Duy Tân mật hẹn tại bến Văn Lâu để mưu chuyện chống Pháp.

(Tiếng Hát sông Hương, trang 51, xuất bản năm 1972. Ưng Bình Thúc Giạ Thị)

2) Bên chợ Đông Ba tiếng gà gáy sáng,
Bên làng Thọ Lộc tiếng trống sang canh,
Giữa sông Hương, giợn sóng khuynh thành,
Đêm khuya một chiếc thuyền mành ngửa nghiêng.

Theo ông Thái Van Kiểm, câu hò này nhắc đến một cuộc họp lịch-sử của 773 bô lão, vào năm 1847, nhân ngày lễ tứ tuần của vua Thiệu-trị.

(Cố đô Huế, trang 5, Nha Văn-hóa Bộ Quốc-gia Giáo-dục, năm 1960, Thái-văn-Kiểm biên soạn)

3) Thái Bình Dương gió thổi,
Chiếc thuyền em trôi nổi khác thể cánh bèo.
Ý làm sao anh không ra giúp chống đỡ chèo,
Anh hùng sao lại nằm queo trong thuyền.

4) Tiếng hát ngư ông giữa sông Bành-Lệ,
Tiếng kêu đàn nhạn trên áng Hoành-dương.
Một mình em ngồi giữa sông Hương,
Tiếng ca du-nữ đoạn-trường ai nghe!

5) Một vũng nước trong, mười dòng nước đục
Một trăm người tục, một chục người thanh.
Biết ai gan ruột gởi mình,
Mua tơ thêu lấy tượng Bình Nguyên Quân (*).

Ưng Bình Thúc Gịa

*Cadao.org GT: (Bình Nguyên quân (平原君;? - 253 TCN) tên thật là Triệu Thắng (赵胜), là một trong Tứ Công Tử nước Triệu thời Chiến Quốc, ông được coi là người hiền hơn cả. Ông nuôi tân khách trong phủ đến mấy nghìn người. Ông làm tể tướng cho nước Triệu dưới 3 đời vua. Bình Nguyên Quân mất năm 253 TCN , con cháu ông nối dõi đời đời mãi khi Tần diệt Triệu mới hết.)

6) Đò từ Đông Ba, đò qua Đập Đá,
Đò về Vỹ Dạ, thẳng ngã ba Sình.
Là đà bóng ngả trăng chênh,
Giọng hò xa vọng, nặng tình nước non.

Nguồn: dactrung.com