Greenfields: Tình khúc bất tử ..

Mời nghe bài nói chuyện của Trọng Nghĩa Greenfields (Đồng Xanh), tình khúc bất tử tiêu biểu cho dòng nhạc folk phát trong chương trình Văn hóa của RFI (30/3/2013)

Greenfields: Tình khúc bất tử .. Trọng Nghĩa (RFI)


Nghe lại ba phiên bản:

Green Fields - The Brothers Four


Đồng Xanh - Duy Quang


Verte Campagne - Enrico Macias


Đọc: Greenfields (Đồng Xanh) : Tình khúc bất tử tiêu biểu cho dòng nhạc folk

Trọng Nghĩa

Chắc hẳn ai trong chúng ta cũng đã từng một lần nghe qua giai điệu thật nhẹ nhàng, man mác buồn này, với những điệp khúc được trình bày bằng những giọng bè thật nhuần nhuyễn. Tên gốc tiếng Anh là Greenfields - còn được biết đến qua phiên bản tiếng Việt “Đồng Xanh” hay tiếng Pháp “Verte Campagne” - bài hát này đã đi vào lòng người qua phần trình bày tuyệt diệu từ đầu thập niên 1960 của bốn chàng sinh viên Mỹ yêu âm nhạc, nhờ tình cờ mà đã lập ra nhóm ca khúc The Brothers Four nổi danh. Greenfields ngày nay luôn hiện diện trong danh sách ca khúc tiêu biểu của dòng nhạc folk đương đại.

Trước tiên hết phải nói là The Brothers Four không phải là tác giả - mà cũng không phải là nhóm ca khúc đầu tiên - biểu diễn bài Greenfields. Tác phẩm bất hủ này thực ra đã được ba ca nhạc sĩ trong ban Easy Riders (Terry Gilkyson - Rich Dehr - Frank Miller) soạn ra và thu âm từ năm 1956. Thế nhưng phiên bản đó hầu như không được ai chú ý, và phải chờ đến đầu năm 1960, sau khi được nhóm The Brothers Four hòa âm phối khí lại và giới thiệu trong đĩa nhạc single thứ hai của họ thì ca khúc này mới bắt đầu hớp hồn người nghe.

Green Fields - The Brothers Four

Ngay từ tháng Hai năm 1960, Greenfields đã xuất hiện trong danh sách các đĩa single bán chạy nhất nước Mỹ, có lúc lên đến hạng hai, và trụ lại trong bảng Top 40 hai mươi tuần liên tục. Album đầu tiên của nhóm - trong đó có bài Greenfields - cũng vươn lên trong bảng Top 20. Về phần nhóm The Brothers Four, họ nghiễm nhiên trở thành một tên tuổi lẫy lừng trong dòng nhạc folk “phục hưng” đang trỗi lên vào thời điểm đó.

Tính ra, đã có hơn 1 triệu đĩa single Greenfields được bán ra vào lúc đó, mang lại cho nhóm The Brothers Four đĩa vàng đầu tiên. Qua năm 1961, nhóm tứ ca này còn được đề cử tranh giải Grammy Award dành cho Nghệ sĩ trẻ xuất sắc nhất.

Sức hút của ca khúc Greenfields qua phần trình bày của nhóm The Brothers Four là tính chất giản dị của giai điệu, với phần đệm rất ấm áp của đàn ghi ta thùng, nhưng các phần bè thì hòa quyện vào nhau một cách thông suốt, nhẹ nhàng không quá cầu kỳ phức tạp, tạo ra cảm xúc tự nhiên nơi người nghe.

Lời bài hát phải nói là rất lãng mạn, nên thơ, làm lòng người xao xuyến qua tâm trạng của một người nhớ lại cảnh vật êm đềm khi còn sống những ngày tháng hạnh phúc bên cạnh người mình yêu, chua xót nhìn cảnh vật hiện tại khắc nghiệt hẳn vì người yêu đã bỏ đi, và ao ước mong đợi ngày được gặp lại nhau, để cánh đồng xanh tươi trở lại.

Once there were green fields kissed by the sun
Once there were valleys where rivers used to run
Once there were blue skies with white clouds high above
Once they were part of an everlasting love
We were the lovers who strolled through green fields

Green fields are gone now, parched by the sun
Gone from the valleys where rivers used to run
Gone with the cold wind that swept into my heart
Gone with the lovers who let their dreams depart
Where are the green fields that we used to roam

I'll never know what made you run away
How can I keep searching when dark clouds hide the day
I only know there's nothing here for me
Nothing in this wide world, left for me to see

But I'll keep on waiting till you return
I'll keep on waiting until the day you learn
You can't be happy while your heart's on the roam
You can't be happy until you bring it home
Home to the green fields and me once again

Phiên bản Việt : Đồng Xanh

Một ca khúc với tiết tấu nhẹ nhàng, êm đềm như Greenfields đương nhiên rất hợp với thị hiếu người Việt. Nhiều nhạc sĩ đã chuyển thể bài hát này sang tiếng Việt, nhưng có lẽ phiên bản hay nhất là bài “Đồng xanh” của cố nhạc sĩ Lê Hựu Hà (1946-2003), từng chinh phục giới hâm mộ với ca khúc “Tôi muốn”, “Hãy ngước mặt nhìn đời”...

Bài Đồng Xanh của Lê Hựu Hà có thể được xem là mẫu mực của một cố gắng chuyển thể thành công vì vừa tái hiện được các hình ảnh trong ca khúc gốc, vừa truyền tải được ý nghĩa chính của bài ca bằng những ngôn từ rất bình dị, không một chút gượng ép.

Số các ca sĩ đã từng thể hiện bài Đồng Xanh rất nhiều, nhưng có lẽ đạt nhất là cố ca sĩ Duy Quang, vừa qua đời ngày 19/12/2012 tại California (Hoa Kỳ).

Đồng Xanh - Duy Quang

Đồng xanh là chốn đây / Thiên đàng cỏ cây
Chìm trong bầy thú hoang / Vui đùa trong nắng hây
Đây những con suối vắng / Đang phơi mình bên lùm cây
Đây những dòng nước mát / Khẽ trôi êm về thung lũng
Và những đôi nhân tình đang lắng hồn dưới mây chiều

Đồng xanh giờ vắng đi / Với trời lãng quên
Còn đâu bầy thú hoang / Đã vui đùa trong nắng êm
Đâu những bờ suối vắng / Phơi mình bên lùm cây
Đâu những dòng nước mát / Khẽ trôi êm về thung lũng
Và những đôi nhân tình nay đã lìa chốn xưa rồi

Ta yêu đồng xanh / Như đã yêu từng con người
Ta thương đôi tình nhân kia / Như gió thương làn mây trời
Nhưng sao giờ đây / Nào thấy ai chung quanh ta
Đất trời như bãi tha ma / Trên đồng hoang khô cháy

Giờ ta còn đứng đây / Giữa trời hắt hiu
Đời không còn chút vui / Đã khô cằn trong trái tim
Sao ta còn đứng mãi / Như người tình mong chờ ai
Sao ta còn đứng mãi / Lắng nghe tâm hồn tê tái
Và đã bao lâu rồi ta đứng chờ giữa cánh đồng.

Phiên bản Pháp : Verte campagne

Ngay từ năm 1960, khi phiên bản Greenfields của nhóm The Brothers Four vừa nổi danh tại Mỹ, ca khúc này đã lập tức được các nhạc sĩ R.Varnay, R.Mamoudy chuyển thể qua tiếng Pháp dưới tựa đề dịch nguyên văn từ tiếng Anh là Verte campagne.

Tuy nhiên, nếu bản tiếng Việt tương đối tôn trọng nguyên tác, bản tiếng Pháp đã chỉ giữ lại ý tưởng của một người nhớ lại cảnh đồng quê thời xa xưa khi còn cùng với người yêu dạo bước trên những cánh đồng xanh êm đềm. Phần còn lại của bài hát thì khác hẳn, đối lập cảnh đồng quê êm đềm khi xưa, với cảnh thành phố hiện tại hoàn toàn xa lạ.

Bài Verte campagne đã được nhóm hợp ca Pháp Les Compagnons de la Chanson thu âm năm 1960. Nhóm rất nổi tiếng trong thập niên 1950 – 1960 này đã được cả thế giới biết đến từ năm 1947 khi được nữ ca sĩ Edith Piaf mời cùng hát nhạc phẩm Les Trois Cloches.

Verte campagne / Où je suis né
Verte campagne / De mes jeunes années
La ville pleure / Et ses larmes de pluie
Dansent et meurent / Sur mon coeur qui s'ennuie
Et moi, je rêve de toi, oh mon amie

Verte campagne / Que tu es loin
Douce campagne / De mon premier chagrin
Le temps s'efface / Pour moi, rien n'a changé
Deux bras m'enlacent / Parmi les champs de blé
Et moi, je rêve de toi, oh! mon amour

Là, dans la ville toutes ces mains tendues
M'offrent des fleurs et des fruits inconnus
Et moi, je vais le long des rues perdues
Un air de guitare me parle de toi

Verte campagne / Où je suis né
Douce campagne / De mes jeunes années
La ville chante / Eparpille sa joie
La ville chante / Mais je ne l'entends pas
Et moi, je rêve de toi, mon amour
Et moi, je rêve de toi, mon amour

Sau Les Compagnons de la chanson, bài Verte campagne cũng nằm trong danh sách ca khúc được ưa thích của nhiều ca sĩ khác như Henri Salvador, và nhất là Enrico Macias, một ca sĩ thân quen với người Việt qua các giai điệu như L’Amour c’est pour rien, Enfants de tous les pays…

Verte Campagne - Enrico Macias

The Brothers Four : Từ sinh viên ngẫu nhiên thành ca sĩ

Về ban The Brothers Four, một chi tiết rất lý thú là họ chỉ trở thành ca sĩ chuyên nghiệp một cách tình cờ.

Bob Flick (bass, đại hồ cầm, giọng bariton), John Paine (guitar, giọng nam trung), Mike Kirkland (guitar, đàn banjo, giọng tenor), và Dick Foley (guitar, giọng nam trung) quen nhau năm 1956 khi theo học tại Đại học Washington và cùng gia nhập một hội sinh viên tên là Phi Gamma Delta. Họ chưa nghĩ đến chỉ muốn trở thành bác sĩ, kỹ sư hay nhà ngoại giao, còn cầm ca chỉ là hoạt động nghiệp dư mà thôi.

Bốn người bắt đầu hát chung với nhau từ năm 1957, vào lúc phong trào nhạc folk rộ nở tại Mỹ, và hầu như đại học nào cũng có các nhóm tam ca, tứ ca, chủ yếu xuất phát từ các hội huynh đệ sinh viên như hội Phi Gamma Delta. Nhờ chơi đàn giỏi, lại có tài phối âm mọi loại nhạc, từ các giai điệu truyền thống, bài hát mới lạ, cho đến những bài ballad lãng mạn.

Họ trở thành ca sĩ chuyên nghiệp một cách hoàn toàn tình cờ, sau khi bị một cú lừa của thành viên của một hội huynh đệ sinh viên đối thủ của hội Phi Gamma Delta. Người này đã nhờ một phụ nữ gọi điện cho ban nhạc, mạo danh là thư ký của người quản lý câu lạc bộ ca nhạc Club Colony tại thành phố Seattle, và mời nhóm tứ ca đến thử giọng.

Khi bốn chàng sinh viên đến nơi, thì họ mới phát hiện ra rằng không có lời mời hoặc buổi thử giọng nào cả. Thế nhưng ông quản lý câu lạc bộ đã yêu cầu họ hát thử một vài bài và đã quyết định thuê họ trình diễn. Vấn đề là ban nhạc phải có tên, và các chàng sinh viên đã đơn giản chọn tên The Brothers Four – tức là Bốn Huynh đệ - brother là từ được thành viên các hội huynh đệ sinh viên gọi nhau.

Theo Brothers Four như vậy đã cộng tác với câu lạc bộ này cho đến năm 1958. Thù lao họ nhận được chẳng là bao - nhiều khi chỉ là bia mà thôi - nhưng đó là thời gian để họ rèn luyện kỹ năng ca hát và hòa âm phối khí, tạo được cho toàn nhóm một sắc thái đặc thù mà họ không thể đạt được trong khuôn khổ hạn hẹp của các buổi trình diễn nghiệp dư trong trường học…

Ngày nay, khi nói đến The Brothers Four, người ta thường chỉ nhắc đến hai ca khúc nổi tiếng mà họ trình bày vào thời kỳ đầu thập niên 1960 : Bài The Green Leaves of Summer, ra mắt năm 1961, được đánh giá là một trong những ca khúc về mùa hè hay nhất, chỉ đi sau bài Summertime nổi tiếng, và dĩ nhiên là bài Greenfields đã đi vào huyền thoại.

Nguồn: RFI