Nguyễn Duy

nhà thơ Nguyễn Duy - tranh mục tàu của Ba Tỉnh

Nguyễn Duy tên thật Nguyễn Duy Nhuệ, sinh 1948, người Thanh Hóa.

Nhập ngũ 1966 làm lính thông tin, tham gia các chiến trường Đường 9, Khe Sanh, Nam Lào .. Sau khi giải ngũ, ông làm trưởng đại diện Tuần báo văn Nghệ ở phía Nam.
Từng đoạt giải nhất Thơ báo văn Nghệ (1973), Giải thưởng nhà nước về VHNT (2007).
Đã xuất bản hơn 10 tác phẩm gồm thơ, kịch thơ, tiểu thuyết, bút ký; nhưng chủ yếu vẫn là thơ.

Từ lâu thơ Nguyễn Duy đã được đưa vào sách giáo khoa phổ thông, và là một trong số ít tác giả có thơ được học ở cả ba cấp - cấp I với Tre Việt Nam, cấp II với Ánh Trăng và cấp III với Đò Lèn ..
Mùa Vu Lan, mời nghe một bài thơ về mẹ của Nguyễn Duy qua giọng ngâm Trần Thị Tuyết, với bình luận của nhà phê bình văn học Chu Văn Sơn

 

Đọc thơ: Ngồi Buồn Nhớ Mẹ Ta Xưa

Bần thần hương huệ thơm đêm
Khói nhang vẽ nẻo đường lên niết bàn
Chân nhang lấm láp tro tàn
Xăm xăm bóng mẹ trần gian thuở nào

Mẹ ta không có yếm đào
Nón mê thay nón quai thao đội đầu
rối ren tay bí tay bầu
váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa

Cái cò… sung chát đào chua
Câu ca mẹ hát gió đưa về trời
Ta đi trọn kiếp con người
Cũng không đi hết mấy lời mẹ ru

Bao giờ cho tới mùa thu
Trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm
Bao giờ cho tới tháng năm
mẹ ra trải chiếu ta nằm đếm sao

Ngân hà chảy ngược lên cao
quạt mo vỗ khúc nghêu ngao thằng Bờm…
bờ ao đom đóm chập chờn
trong leo lẻo những vui buồn xa xôi

Mẹ ru cái lẽ ở đời
sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn
bà ru mẹ… mẹ ru con
liệu mai sau các con còn nhớ không

Nhìn về quê mẹ xa xăm
Lòng ta - chỗ ướt mẹ nằm đêm mưa
Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương…

Mời nghe lại bài thơ qua giọng hát văn của Huyền Phin

Tôi biết Nguyễn Duy qua .. đứa con trai. Hồi ấy nó học cấp I, chuẫn bị thi HSG gì đấy, đem bài Tre về nhờ gà  ... Bảo nó đọc diễn cảm bài thơ rồi nằm đu đưa võng lắng nge .. Bài thơ lục bát nhưng ko ề à mà có vị hào sảng, đọc lên nghe thật thú vị. Nhưng đến khi lấy cuốn sách đọc văn bản bằng mắt thì ko nhịn được .. cười .

Có gì đâu, có gì đâu
Mỡ màu ít chắt dồn lâu hoá nhiều
Rễ siêng không ngại đất nghèo
Tre bao nhiêu rễ bấy nhiêu cần cù

hai câu đầu nói lên cái điều ai cũng biết. Hai câu sau thì .. ko siêng, ko cần cù thì nhịn ah ? Sao biết tre ko ngại đất nghèo ? thử bón phân cho nó, nó có phởn lên ko ?

Lưng trần phơi nắng phơi sương
Có manh áo cộc tre nhường cho con.

Cái hiện tượng sinh học bình thường cũng bị gán cho một ý nghĩa nhân văn, cứ như bố con Chữ Đồng Tử. Mà có thật nhân văn ko ? Tốt lành chi việc để lại manh áo cộc mà ca ngợi, ko trách là tử tế lắm rồi ... gia tài của mẹ một rừng xương khô, gia tài của mẹ một núi đầy mồ ..

Đọc bài thơ lại nhớ đến câu thơ của Lê Thánh Tôn

Ý nhất nhung y, năng đảm thế gian nan sự
Đề tam xích kiếm, tận thu thiên hạ nhân tâm.

(Khoác một áo bào, đảm đương việc khó trong thế gian
Cầm ba thước kiếm, tận thu lòng dạ của thiên hạ )

Cứ như tả một vị anh hùng, hóa ra là tả anh chàng hốt phân . Chữ nghĩa cứ xủng xoảng cả lên.
Bẳng đi một dạo, tình cờ có anh bạn tặng bộ Cửa Việt, đọc bài Kim Mộc Thủy Hỏa Thổ thấy hứng thú, tìm đọc thêm được bài Tổ Quốc Nhìn Từ Xa, rồi Đánh Thức Tiềm Lực, rồi một số bài lục bát .. và dần dần thích thơ Nguyễn Duy tự khi nào - dù rằng ko phải bài nào của ông cũng hay, kể cả bài Tre hay Đò Lèn  được đưa vào sách giáo khoa phổ thông ..

Nhưng để hôm khác sẽ mời mọi người đọc một số bài thơ khác của Nguyễn Duy nhé. Hôm nay trong mùa Vu Lan, mời nghe Vân Khánh ca, và đọc lại bài thơ Tre Việt Nam xem tôi có nói oan cho Nguyễn Duy không .

Đọc thơ: Tre Việt Nam

Tre xanh
Xanh tự bao giờ?
Chuyện ngày xưa... đã có bờ tre xanh

Thân gầy guộc, lá mong manh
Mà sao nên lũy nên thành tre ơi?
Ở đâu tre cũng xanh tươi
Cho dù đất sỏi đất vôi bạc màu

Có gì đâu, có gì đâu
Mỡ màu ít chắt dồn lâu hoá nhiều
Rễ siêng không ngại đất nghèo
Tre bao nhiêu rễ bấy nhiêu cần cù
Vươn mình trong gió tre đu
Cây kham khổ vẫn hát ru lá cành
Yêu nhiều nắng nỏ trời xanh
Tre xanh không đứng khuất mình bóng râm

Bão bùng thân bọc lấy thân
Tay ôm tay níu tre gần nhau thêm
Thương nhau tre không ở riêng
Lũy thành từ đó mà nên hỡi người
Chẳng may thân gãy cành rơi
Vẫn nguyên cái gốc truyền đời cho măng
Nòi tre đâu chịu mọc cong
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường
Lưng trần phơi nắng phơi sương
Có manh áo cộc tre nhường cho con

Măng non là búp măng non
Đã mang dáng thẳng thân tròn của tre
Năm qua đi, tháng qua đi
Tre già măng mọc có gì lạ đâu

Mai sau,
Mai sau,
Mai sau...
Đất xanh tre mãi xanh màu tre xanh

1970-1972

Nguồn: Nguyễn Duy, Cát trắng, Nxb Quân đội nhân dân, 1973