Bên cầu biên giới

Ngồi nghe lại Phố Buồn, chợt nhớ đến Bên Cầu Biên Giới, cũng là một trong vài bản nhạc hiếm hoi của Phạm Duy viết theo điệu Tango.

Phạm Duy viết Bên Cầu Biên Giới năm 1947. Nghe ổng kể:

"Lúc tôi tới đó (1947) thị xã Lào Kai vẫn còn nguyên vẹn dù cả nước đang thực thi chính sách vườn không nhà trống. Nhà cửa xây theo kiểu Tầu trên những con phố nhỏ, đường xá là những con dốc khuất khuỷu đắm chìm trong sương sớm.

Tôi đang là nhân viên của đoàn Văn Nghệ Giải Phóng, đi từ Yên Bái tới công tác tại đây. Bất ngờ tôi gặp Văn Cao và vài bạn khác là Ty Rỗ, Hoành, Đạt v.v… cũng có mặt tại thành phố biên giới này. Các bạn của tôi vừa mở ra ở Lào Khai một phòng trà với cái tên là Quán Biên Thùy do Văn Cao làm chủ. Quán này bề ngoài là phòng trà và khiêu vũ trường, bên trong là một cơ sở tình báo để theo rõi và ngăn bắt những đảng viên của Việt Nam Quốc Dân Đảng có ý định vượt biên giới qua Trung Hoa.

Tôi và Ngọc Bích bỏ ngay đoàn Văn Nghệ Giải Phóng để thành nhạc sĩ và ca sĩ của phòng trà. Đêm đêm cùng hai ba nhạc công đánh đàn và ca hát cho một nhúm người nghe và nhẩy đầm. Ban ngày -- hay đúng hơn là ban trưa – tôi kéo một cô vũ nữ vào sòng bạc hay đi chơi vùng lân cận với Văn Cao. Vì nghề nghiệp tình báo, Văn Cao là bạn thân của một lãnh chúa người Nùng tên là Hoàng A Tưởng. Tới dinh của lãnh chúa là được hưởng những thú vui như gái đẹp, rượu nồng, nghe nhạc khène và hút á phiện. Với tuổi 25, chúng tôi nhào vào những thú ăn chơi như đom đóm vờn chơi với lửa.

tranh sơn dâu Connie Chadwell

Sau khi đã soạn một số bản nhạc gọi là nhạc hùng cho cuộc kháng chiến (Về Đồng Quê, Khởi Hành, Nhớ Người Thương Binh…), bây giờ tôi muốn viết một bản nhạc tình, bởi vì tôi muốn xả hơi sau một thời gian căng thẳng. Vả lại, từ khi đi theo cuộc chiến, tới nay tôi mới gặp đàn bà là cô vũ nữ phòng trà (quên tên mất rồi) xui tôi có cảm hứng để soạn ngay một tình khúc.

Tôi soạn ra bài Bên Cầu Biên Giới khi cùng người đẹp đứng cạnh chiếc cầu phân chia biên giới giữa hai nước Việt Nam và Trung Hoa.
Mới đầu, tôi chỉ nghĩ đó là một tình khúc có anh, có em, có dòng nước lũ, có nắng ngừng trên chiếc cầu biên giới… nhưng mãi về sau tôi mới chợt thấy đó là bài hát nói về biên giới trong lòng người, giữa hòa bình và chiến tranh, giữa cái tốt cái xấu… mà anh nghệ sĩ trẻ tuổi ngây thơ là tôi lúc bấy giờ muốn phá vỡ nó đi." (http://www.phamduy2010.com/01larungvecoi/05biengioi.php)

Nhưng trong không khí bấy giờ, loại tình ca lãng mạn đầy chất tạch tạch sè như thế bị cấm tuyệt vì "ủy mị, giảm tinh thần chiến đấu .." và nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát thay mặt tổ chức tới báo cho Phạm Duy biết ông sẽ được kết nạp Đảng, được qua Maxkva du học nếu chịu treo cổ Bên Cầu Biên Giới.

Phạm Duy đã chọn rời bỏ kháng chiến để giữ cho mình quyền tự do viết những thứ lăng nhăng nhưng mình thích.

"Tôi thấy họ đặt vấn đề quá nặng. Một bài hát, theo tôi, nếu nó có may mắn được hát lên trong một thời kỳ nào đó thì đời của nó cũng chẳng khác chi một đời hoa, sớm nở tối tàn, có gì đâu mà quan trọng hoá đến độ phải treo cổ nó lên hả? Tôi thấy Cách Mạng bắt đầu lẩm cẩm khi kết án bài Vọng Cổ trong cái Đại Hội mà tôi vừa tham dự. Bây giờ lại tới chuyện lãnh đạo bắt tôi phải tự tay giết chết một bản nhạc tình tôi vẫn thường coi là tầm thường và còn vớ vẩn nữa là khác."
(Trích HỐI KÝ PHẠM DUY  chương 33)

Bên Cầu Biên Giới nay đã được chính thức cho phép hát trở lại (xem: nld.com)

Mời nghe Vũ Khanh hát


Nghe Thái Thanh


lyrics Bên Cầu Biên Giới

Ngừng đây soi bóng bên giòng nước lũ
Cầu cao nghiêng dốc bên giòng sông sâu
Sầu vương theo sóng xuôi về cuối trời
Một vùng đau thương chốn làng cũ quê xưa

Người đi chưa hết hương sầu lữ thứ
Hồn theo cánh gió quên tình xa xưa
Tuổi xanh như lá thu rụng cuối mùa
Mộng về đêm đêm khát vừng trán ngây thơ

"Em đến bên tôi một chiều khi nắng phai rồi
Nắng (ư) ngừng bên chiếc cầu biên giới
Xa xa thoáng đàn trầm vô tư
Đâu đây dáng huyền đền duyên mơ

Bên cầu biên giới
Tôi lặng nghe dòng đời từ từ trôi
Sông nước xa xôi,
Mây núi khắp nơi
Không tỏ một đôi lời ...

Ôi giấc mơ qua
Mộng đời phiêu lãng giang hồ
Sống trong lòng người đẹp Tô Châu
Hay là chết bên bờ sông Da - nube
Những đêm sáng sao

Nhưng đường quá xa vời
Hương trời vẫn mê mài
Lòng tôi sao vẫn còn biên giới !
Lòng tôi sao vẫn ngừng nơi đây
Ôi dòng tóc êm đềm!
Ôi bể mắt đắm chìm!
Đời phong sương cũ, chỉ là thương nhớ
Mộng bền năm xưa
Chỉ là mơ qua" !!!

tranh Justin Bua

Cũng trong năm 1947, sau khi viết Bên Cầu Biên Giới, Phạm Duy viết một ca khúc khác cũng theo điệu Tango và lãng mạn tiểu tư sản không kém - Tiếng Đàn Tôi, kể lại một mối tình của ông với một cô gái tên Hương 

Đời lạnh lùng trôi theo dòng nước mắt 
Với bao tiếng tơ xót thương đời 
Vì cuộc tình đã chết một đêm nao 
Lúc trăng hãy còn thơ ấu ...