Những ông thần Blues

Bài cuối trong loạt 3 bài Trầm Blues
1. Blues Việt: Đi tìm bản ngã
2. Duyên nợ blues

(TT&VH Cuối tuần) - Họ được phong thánh trong ngôi đền Blues, họ được các thế hệ tôn sùng như thủy tổ Blues, họ đặt những viên gạch xây nên ngôi đền của những vị thánh và đến giờ ánh sáng của ngôi đền đã tỏa đi khắp nơi.

Tiên phong

Nhắc đến Blues mà không nhắc đến Robert Johnson (1911-1938), người đặt nền móng cho dòng Delta Blues, chẳng khác nào bảo xe hơi chạy không cần bánh xe. Trong cuộc đời 27 năm ngắn ngủi của mình, Robert Johnson để lại rất ít những bản thu âm hoàn chỉnh, và hơn 20 năm sau khi ông mất, người nghe nhạc mới thực sự biết đến danh tiếng của ông. Cuộc đời của Robert Johnson cũng là một ẩn số vì thông tin ghi chép về ông không nhiều. Có lẽ huyền thoại nổi tiếng nhất về Robert Johnson là ông đã bán linh hồn cho quỷ Satan để đổi lấy tài năng đàn hát siêu việt và vì điều đó năm 27 tuổi, ông đã mất tích một cách bí ẩn. Về sau sự thật về cái chết của Robert đã được làm sáng tỏ. Robert Johnson sau một cuộc cãi vã nơi quán rượu đã bị kẻ thù hạ độc bằng cách bỏ hạt mã tiền vào chai whisky ông đang uống. Robert Johnson chết sau ba ngày vật vã hấp hối. Khi nói về Robert Johnson, những bậc thầy của dòng Blues Rock guitar sau này như Eric Clapton và Keith Richards đều không tiếc lời tán dương ông như một “nghệ sĩ Blues quan trọng nhất đã từng sống trên đời”.



lyrics Crossroad

I went to the crossroad, fell down on my knees
I went to the crossroad, fell down on my knees
Asked the Lord above, "Have mercy, now save poor Bob, if you please"

Yeo, standin' at the crossroad, tried to flag a ride
Ooo, eee, I tried to flag a ride
Didn't nobody seem to know me, babe, everybody pass me by

Standin' at the crossroad, baby, risin' sun goin' down
Standin' at the crossroad, baby, eee, eee, risin' sun goin' down
I believe to my soul, now, poor Bob is sinkin' down

You can run, you can run, tell my friend, Willie Brown
You can run, you can run, tell my friend, Willie Brown
That I got the crossroad blues this mornin', Lord, babe, I'm sinkin' down

And I went to the crossroad, mama, I looked east and west
I went to the crossroad, baby, I looked east and west
Lord, I didn't have no sweet woman, ooh well, babe, in my distress

Thời kỳ hoàng kim của nhạc Blues là giai đoạn từ cuối thập niên 40 đến đầu thập niên 60 của thế kỷ trước khi hai anh em nhà Chess là Leonard và Phil thành lập nên hãng đĩa Chess trứ danh và chiêu mộ các anh tài nhạc Blues về đây tụ hội. Đây là nơi những tên tuổi huyền thoại của dòng Chicago Blues và Electric Blues như Muddy Waters, Little Walter, Willie Dixon, Bo Diddley và Howlin’ Wolf đã được ghi danh bằng những đĩa nhạc bất hủ. Là người da trắng gốc Do Thái, Leonard Chess lại có một tình yêu mãnh liệt đối với nhạc Blues. Với sự thành lập của hãng đĩa Chess, Leonard đã biến những nghệ sĩ Blues vô danh trở thành những ngôi sao sáng giá với những hợp đồng thu âm và lưu diễn hấp dẫn. Và cũng nhờ hãng đĩa Chess mà người yêu nhạc ở Mỹ và trên thế giới mới có được những bộ sưu tập đĩa LP có giá trị của nhạc Blues. Nếu hãng đĩa Atlantic nổi danh với nhạc Rock, Motown đồng nghĩa với Soul. Sun là bệ phóng của các anh hùng Country Rock thì Chess xứng đáng được tôn vinh như cái nôi của dòng Electric Blues. Tiếc thay, đến cuối thập niên 1960, hãng đĩa Chess lâm vào tình trạng nợ nần khốn đốn dẫn đến phá sản. Leonard Chess chết do bệnh tim ở tuổi 52, vài tháng sau khi sang nhượng lại hãng đĩa của mình cho General Records năm 1969.

Nhắc đến Blues mà quên kể đến B.B.King thì có thể coi như chiếc xe ô tô không có vô-lăng. Chịu ảnh hưởng từ hai nghệ sĩ Jazz Blues huyền thoại là T-Bone Walker và Charlie Christian, B.B.King đã tạo được dấu ấn riêng của mình với tài chơi guitar đầy ngẫu hứng và chất giọng tenor tuyệt vời. Giờ đây, ở tuổi ngoài tám mươi, mặc dù phải ngồi xe lăn khi di chuyển, ông vua nhạc Blues vẫn thỉnh thoảng xuất hiện trong các buổi liên hoan nhạc Blues, nhất là trong Festival Blues thường niên Crossroad do Erip Clapton tổ chức.



lyrics How blue can you get

I've been down hearted, baby
Ever since the day we met
I said, I've been down hearted, baby
Ever since the day we met
You know our love is nothing but the blues
Baby, how blue can you get?

You're evil when I'm with you, baby
And you are jealous when we're apart
I said, you're evil, you're so evil when I'm with you, baby
And you are jealous when we're apart
How blue can you get, baby
The answer is right here in my heart

I gave you a brand new Ford
But you said, "I want a Cadillac"
I bought you a ten dollar dinner
And you said, "Thanks for the snack"

I let you live in my penthouse
You said, "It was just a shack"
I gave seven children
And now you wanna give 'em back

'Cause I've been down hearted, baby
Ever since the day we met
I said, our love is nothing but the blues
Baby, how blue can you get?

Songwriters
RUSSO, WILLIAM

Không như những thể loại nhạc khác, nhạc Blues có vẻ không phải là một sân chơi cho nữ giới. Hầu hết tất cả các huyền thoại Blues đều là giới mày râu. Tuy nhiên, người được trả cát-sê cao nhất trong giới nhạc Blues lại là một ca sĩ nữ. Trong sự nghiệp khá ngắn ngủi và đầy những thăng trầm của mình, Bessie Smith (1889-1937) đã từng được trả 50.000 USD cho một buổi diễn, một số tiền kỷ lục đối với một phụ nữ da đen thời kỳ đó. Được tôn vinh là “Nữ hoàng của dòng Big Band Blues”, Bessie Smith đã có ảnh hưởng rất lớn đến phong cách của rất nhiều nữ nghệ sĩ Blues, Gospel và Blues Rock sau này, trong đó có thể kể đến Etta James và Tina Turner.



lyrics Young woman's blues

Woke up this mornin'
When chickens was crowin' for day
Felt on the right side of my pilla'
My man had gone away

By this pilla'
He left a note readin'
"I'm sorry, Jane, you got my goat
No time to marry, no time to settle down"

I'm a young woman and ain't done runnin' 'round
I'm a young woman and ain't done runnin' 'round

Some people call me a hobo
Some call me a bum
Nobody knows my name
Nobody knows what I've done

I'm as good as any woman
In your town
I ain't no high yeller
I'm a deep killer of brown

I ain't gonna marry
Ain't gonna settle down
I'm gonna drink good moonshine
And rub these browns down

See that long lonesome road
Lawd, you know it's gotta
And I'm a good woman
And I can get plenty men

Người kế nghiệp xuất sắc của Bessie Smith trong giới nhạc Blues nữ là Etta James. Ký hợp đồng với hãng Chess từ cuối thập niên 1950, Etta James dần trở thành một tên tuổi quan trọng và là đối thủ cạnh tranh với nữ hoàng nhạc Soul Aretha Franklin của hãng Atlantic trong suốt hai thập niên 60 và 70 thế kỷ trước. Cuộc đời của bà đã được nữ ca sĩ Beyonce Knowles thể hiện lại khá thành công trong bộ phim Cadillac Records nói về hãng đĩa Chess môt thời vang bóng.



lyrics I just want to make love to you

I don't want you to be no slave
I don't want you to work all day
But I want you to be true
And I just wanna make love to you

Love to you, ooohooo
Love to you

All I want to do is wash your clothes
I don't want to keep you indoors
There is nothing for you to do
But keep me making love to you

Love to you, ooohooo
Love to you

And I can tell by the way you walk that walk
And I can hear by the way you talk that talk
And I can know by the way you treat your girl
That I could give you all the loving in the whole wide world

All I want you to do is to bake your bread
Just to make sure that you're well fed
I don't want you sad and blue
And I just wanna make love to you

Love to you, ooohooo
Love to you, oooh

And I can tell by the way you walk that walk
And I can hear by the way you talk that talk
And I can know by the way you treat your girl
That I could give you all the loving in the whole wide world

Oh, all I wanna do, all I wanna do is cook your bread
Just to make sure that you're well fed
I don't want you sad and blue
And I just wanna make love to you

Love to you, ooohooo
Real love to you, ooohooo
Love to you, ooohooo

Writer(s): Gordon James Gano, Willie Dixon

Blues bên kia bờ Đại Tây Dương

Ở Anh, nhạc Blues đến với công chúng muộn hơn so với Mỹ nên ít chịu sự kỳ thị so với quê hương của nó. Những cái tên như Muddy Waters, Howlin’ Wolf hay Bo Diddley sau những chuyến lưu diễn ở Anh còn được tôn sùng hơn cả ở quê nhà. Tất cả đều nhờ công của hãng đĩa Chess. Dòng Chicago Blues của nước Mỹ khi sang đến Anh đã phát triển một cách nhanh chóng và sản sinh ra những huyền thoại guitar kiệt xuất như Eric Clapton (nhóm The Yardbirds, Cream), Jimmy Page (nhóm The Yardbirds, Led Zeppelin), Jeff Beck (nhóm The Yardbirds, Jeff Beck group) và Keith Richards (nhóm Rolling Stones).



lyrics For Your Love

(For your love)
(For your love)
(For your love)
I'd give you everything and more and that's for sure
(For your love)
I'd bring you diamond rings and things right to your door
(For your love)

To thrill you with delight, I'd bring you diamonds bright
Double takes I will excite, to make you dream of me at night
(For your love)
(For your love)
(For your love)

For your love, for your love
I would give the stars above
For your love, for your love
I would give you all I could

(For your love)
(For your love)
(For your love)
I'd give the moon if it were mine to give
(For your love)
I'd give the stars and the sun for I live
(For your love)

To thrill you with delight, I'd bring you diamonds bright
Double takes I will excite, to make you dream of me at night
(For your love)
(For your love)
(For your love)
...

Songwriters
GOULDMAN, GRAHAM

Đối với người Anh, nhạc Blues được chơi với tiết tấu nhanh mạnh, dồn dập và tiếng đàn guitar điện bị biến dạng gọi là R&B. Và dĩ nhiên nói đến Blues Anh quốc, không ai có thể quên được nhóm The Yardbirds với thành phần gồm ba tay guitar thuộc hàng siêu đẳng: Eric Clapton, Jeff Beck và Jimmy Page. Mặc dù The Yardbirds không tồn tại lâu, nhưng tên tuổi của ba tay guitar kia đã trở thành bất tử đối với người yêu âm nhạc bằng những sự nghiệp riêng quá ư lừng lẫy. Riêng với Eric Clapton, mặc dù sau này vẫn nổi tiếng với nhiều thể loại như Rock, Psychedelic, Soul, Pop… ông vẫn trung thành với nhạc Blues, thể loại nhạc đã mang đến cho ông danh xưng “Chúa trời”. Chính ông đã khiến giới hâm mộ của thế hệ 9X tìm về nguồn cội của nhạc Blues bằng việc giới thiệu những album thu chung với B.B.King và cả một album chơi lại những ca khúc của huyền thoại Robert Johnson. Và để tỏ lòng tri âm với nhạc Blues, từ năm 2007 đến nay, Eric Clapton đã tổ chức festival guitar nổi tiếng Crossroad, lấy tên dựa trên một ca khúc nổi tiếng của Robert Johnson, để tụ tập các tài danh từ B.B.King, Buddy Guy tới những nghệ sĩ của những thế hệ sau.

Ma mị và biến ảo là những gì có thể miêu tả về tiếng đàn của Jimmy Page, trụ cột của nhóm Rock huyền thoại Led Zeppelin. Từ khi còn chơi cho The Yardbirds, Jimmy Page đã mang đến cho nhạc Blues một âm hưởng siêu thực với kỹ thuật bowing (dùng vĩ kéo đàn violon để chơi trên guitar điện) hoặc dùng anten theremine để làm méo tiếng guitar. Trong thời gian tung hoành với Led Zeppelin, Jimmy Page đã cover lại bản Blues kinh điển của Muddy Waters và Willie Dixon bằng phong cách psychedelic huyền ảo độc đáo. Và khi Led Zeppelin tung ra ca khúc Since I’ve Been Loving You trong album Zoso thì hết thảy các anh tài guitar dòng Blues Rock đều ngả mũ bái phục trước tiếng đàn của Page.



lyrics Since I've Been Loving You

Working from seven to eleven every night,
It really makes life a drag, I don't think that's right.
I've really been the best, the best of fools, I did what I could. (Yeah)
'Cause I love you, baby, How I love you, darling, How I love you, baby,
My beloved little girl, little girl.
But baby, Since I've Been Loving You (yeah). I'm about to lose my worried mind, oh, yeah.

Everybody trying to tell me that you didn't mean me no good.
I've been trying, Lord, let me tell you, Let me tell you I really did the best I could.
I've been working from seven to eleven every night, I said It kinda makes my life a drag
Lord, that ain't right...
Since I've Been Loving You, I'm about to lose my worried mind. (Watch out!)

Said I've been crying, yeah. Oh, my tears they fell like rain,
Don't you hear them, Don't you hear them falling?
Don't you hear, Don't you hear them falling?

Do you remember mama, when I knocked upon your door?
I said you had the nerve to tell me you didn't want me no more, yeah
I open my front door, hear my back door slam,
You know, I must have one of them new fangled, new fangled back door man.

I've been working from seven, seven, seven, to eleven every night, It kinda makes my life a drag...
Baby, Since I've Been Loving You, I'm about to lose, I'm about to lose, lose my worried mind.

Just one more, just one more, oooh, yeah,
Since I've been loving you, I'm gonna lose my worried mind.

Writer(s): Robert Plant, John Paul Jones, James Patrick

Rất ít khi khoa trương về tài nghệ cũng như không thiên quá về kỹ thuật, tiếng đàn Blues của Keith Richards, một trong hai trụ cột chính của nhóm Rolling Stones, lại khiến những người hâm mộ hoài cổ xúc động vì vẻ đẹp tinh khiết của nó. Thần tượng Muddy Waters và Howlin’ Wolf, nhóm Stones thời kỳ đầu mới thành lập đã cover lại rất nhiều bản Blues kinh điển của Chess Record cho tới khi tìm được con đường riêng của mình. Mặc dù vậy, những sáng tác sau này của Keith Richard và Mick Jagger vẫn mang nặng dấu ấn của Chicago Blues với những câu riff guitar đơn giản nhưng hiệu quả và tiếng kèn harmonica ảo não.



lyrics Take It So Hard

Giving up lovin' - easy to do
People so pityful
They never come through
Honey, honey, honey I ain't that way

You want a little bit - once in a while
Come on and get a bit

You shouldn't take it so hard - Yeah
You shouldn't take it
You shouldn't take it so hard - Yeah

Take a look around you - Tell me, what do you see
People with little bits
Try, tryin' to smile
Most of what you've gotten is free - Yeah

You shouldn't take it so hard - Yeah
You shouldn't take it
You shouldn't take it so hard - Yeah

Yank it up baby
Or get yourself a new name
You want a little bit once in a while
Yeah you got a taste for it

You shouldn't take it so hard - Yeah
You shouldn't take it
You shouldn't take it so hard - Yeah

Chí Viễn

nguồn: thethaovanhoa
(các clip nhạc : bonus)

tranh Jason Gluskin