Apache

tòn ten.. ui hòn dái đen... treo tòn ten..

Giai điệu của một thời thơ ấu. Tiếng đàn rộn ràng từ hai chiếc haut-parleur trên mái rạp xine vẳng ra, dù biết rằng lắm khi chẳng phải là một phim cao bồi bắn súng, Tarzan đánh đu, .. mà chỉ là một phim yêu yêu đương đương gì đấy chán phèo, vẫn mười lần như một cứ khiến lòng chú bé nao nao, cứ níu bước chân chú lại, đường đến trường như dài hơn .. Mãi rất lâu về sau, chú bé mới biết tên bản nhạc từng làm chú náo nức: Apache

Apache do ca-nhạc sĩ đồng thời là một tay guitar người Anh, Jerry Lordan, viết; từ những xúc động khi xem bộ phim cao bồi cùng tên (1954). Bộ phim kể về cuộc chiến đấu bi tráng của những chiến binh bộ lạc Apache, một bộ lạc da đỏ thiện chiến ở miền viễn tây Mỹ, mà tiếng vó ngựa của họ từng là nổi ám ảnh của người da trắng thời chiếm đất đào vàng. Lordan muốn viết một cái gì đó phản ánh được sự cao quí, kiêu hùng mà bi tráng của những người da đỏ này. Bản nhạc viết xong đưa cho  Bert Weedon thu vào đầu năm 1960, nhưng tay guitar này không thích lắm nên mấy tháng sau vẫn chưa cho phát hành. Khoảng giữa năm 1960, trong một lần đi tour, The Shadows nghe Lordan chơi Apache trên cây đàn ukulele, thích nên khi trở lại London ban nhạc rock này soạn hòa âm, thu và cho phát hành vào tháng 6/1960. Bản nhạc lọt vào Bảng xếp hạng Anh ở vị trí #19, sau đó bất ngờ leo lên đầu bảng và trụ ở đấy 5 tuần liền. Ngay sau đó, version của Weedon cũng được cho ra đời, chiếm #24 trên bảng xếp hạng Anh.

Dù vậy, cả hai phiên bản của Weedon lẫn The Shadow không tạo được ấn tượng gì ở thị trường Bắc Mỹ, có lẽ do không được quảng cáo nhiều, và bản thân The Shadows bấy giờ vẫn chưa có tour biểu diễn nào qua Mỹ. Đến cuối năm 1960, người nghe Mỹ mới biết đến bản nhạc qua bản cover của tay guitar jazz người Đan Mạch Jørgen Ingmann được phát hành tại Mỹ, chiếm #2 trên Hot 100 (Mỹ).

Apache đã trở thành hiện tượng. Ca sĩ dòng nhạc đồng quê Sonny James đặt lời cho bản nhạc .. Alone, all alone by the campfire / she dreamed of her love, her delight .. Dù gây khá nhiều tò mò, nhưng bài hát không mấy thành công vì thiệt tình nghe khá chán.

Năm 1973 phiên bản của Incredible Bongo Band với tiếng trống bongo thêm vào ở phần intro dù không thành top hit khi mới phát hành, nhưng đã thành mẫu mực của nhạc hip hop thời đầu, bản nhạc được gọi là "national anthem" (quốc ca) của dòng nhạc hip-hop.

Tính đến nay hàng chục nghệ sĩ nổi tiếng đã cover bản nhạc, Apache trở thành bản nhạc không thể không biết của các boy band.

Tháng 3/2005 Tạp chí âm nhạc nổi tiếng Q (Anh) đã bình chọn Apache của The Shadow hạng #96 trong danh sách 100 bản nhạc dành cho guitar hay nhất.