TẠP CẢM

Tùng Thiện Vương

---

雜感

鷓鴣啼可哀，

子規啼更苦。

修書謝百舌，

生成不自主。

𝐀̂𝐦 𝐇𝐚́𝐧 𝐕𝐢𝐞̣̂𝐭

𝑻𝒂̣𝒑 𝒄𝒂̉𝒎

Giá cô đề khả ai,

Tử quy đề cánh khổ.

Tu thư tạ bách thiệt,

Sinh thành bất tự chủ.

𝐍𝐠𝐡𝐢̃𝐚.

𝑪𝒂̉𝒎 𝒏𝒈𝒉𝒊̃ 𝒍𝒊𝒏𝒉 𝒕𝒊𝒏𝒉

Chim đa đa kêu nghe ai oán, Chim cuốc kêu nghe khổ não. (Mỗi con có một giọng riêng).

Viết sách thì (cũng nên như thế) đừng như chim khướu, Sống mà không tự chủ.

𝐓𝐚̣𝐦 𝐝𝐢̣𝐜𝐡

Chim đa kêu áo não,

Chim cuốc giọng buồn phiền.

Viết lách đừng như khướu,

Đời không có giọng riêng.

𝘾𝙝𝙪́

鷓鴣 chá cô: chim đa đa, còn gọi gà gô. Theo truyền thuyết, là hồn Bá Di và Thúc Tề đời nhà Thương vì phản đối nhà Chu, chết hoá thành chim kêu "Bất thực Chu túc" (không ăn thóc nhà Chu). Người ta còn đặt ra câu có âm tương tự tiếng kêu của chim: hành bất đắc dã ca ca 行不得也哥哥 đi không được anh ơi. Trong văn thơ thường dùng hình ảnh chim này để ẩn dụ lòng nhớ quê. (Thương nhà mỏi miệng cái gia gia - Bà Huyện Thanh Quan).

子規 tử quy: còn gọi là đỗ quyên, đỗ vũ, tức chim cuốc cuốc. Truyền thuyết kể vua Thục mất nước, hồn hoá chim luôn luôn kêu: cố quốc, cố quốc. (Nhớ nước đau lòng con quốc quốc - Bà Huyện Thanh Quan)

修書 tu thư: viết sách. 修 tu: sửa, soạn. 修身養性 tu thân dưỡng tính. 自修 tự tu: tự học. 修史 tu sử: viết lịch sử.

謝 (谢) tạ: từ chối, cáo biệt; cám ơn. 謝辭 tạ từ: từ biệt mà đi. 謝政 tạ chánh: xin thôi không làm quan nữa. 閉門謝客 bế môn tạ khách: đóng cửa từ chối không tiếp khách. 謝恩 tạ ân: dùng lời nói hoặc việc làm để đáp lại cái ơn mà người khác làm cho mình. 謝罪 tạ tội: nói điều lỗi của mình để xin tha thứ.

百舌 bách thiệt, tức 百舌鳥 bách thiệt điểu: chim khướu, loài chim có thể hót nhiều giọng. 百 bách: trăm. 舌 thiệt: lưỡi.

從善王 𝗧𝘂̀𝗻𝗴 𝗧𝗵𝗶𝗲̣̂𝗻 𝗩𝘂̛𝗼̛𝗻𝗴 (1819 - 1870), tên thật Nguyễn Phúc Miên Thẩm, con thứ 10 của vua Minh Mạng. Ông cùng em trai (là Tuy Lí Vương) lập Mạc Vân thi xã ở đất Thần kinh, hai ông từng được Tự Đức ca ngợi: Thi đáo Tùng Tuy thất Thịnh Đường. (Thơ đến như Tùng Thiện và Tuy Lí thì thời Thịnh Đường cũng không có).

Dưới triều Nguyễn, các vị hoàng thân như ông không được phép thi cử, làm quan. Nhưng ông được phong tước Tùng Thiện công. Con rể ông là Đoàn Trưng đã nổi lên chống triều đình (Giặc Chày vôi thời Tự Đức). Dù trước đó Đoàn Trưng đã lấy cớ vợ không nghe lời, bỏ vợ; nhưng sau vụ nổi loạn ông cũng phải nhận hình phạt cắt bổng lộc 8 năm. Ông lên chùa ở, gia đình ông phải trồng cây ăn quả mang chợ bán để mưu sinh. Ông mất lúc 51 tuổi. Tước Tùng Thiện Vương là do Bảo Đại truy phong.