Lá thu buồn . La complainte des infidèles

Văn Cao và Phạm Duy là đôi bạn thân, nhưng trong lúc Văn Cao rất thích mùa thu: "Không gì bằng khi nói đến thu mà không ai muốn nói đến mùa xuân nhiều. mùa hạ thì càng không muốn nói .. mùa thu gợi đến cái gì về nam nữ .. có lẻ là bởi mùa cưới .." (VC phát biểu trong một clip ca nhạc) thì Phạm Duy lại ko nghĩ thế. Ông viết nhiều về mùa xuân và cả mùa hạ. Dù vậy, ông cũng có gần chục bài mùa thu: Thu chiến trường, Tình ca mùa thu (tơ tình), Nước mắt mùa thu, Tình Thu, Tiếng Thu, ... trong đó nổi tiếng nhất là  Mùa thu chết. Nổi tiếng ko chỉ là một bản nhạc hay, mà còn vì một thời bản nhạc đã bị làm to chuyện, rằng thì là Mùa thu chết ở đây bị hiểu là Cách mạng mùa thu 8/45 và bản nhạc mang tính xỏ xiên cho dù Phạm Duy ghi rõ phổ thơ Apollinaire.

Mùa Thu Chết là bài hát gắn liền với tên tuổi của Julie Quang - bấy giờ là vợ của Duy Quang, cùng trong ban nhạc The Dreamers. Hãy nge Julie kể chuyện

Một hôm thi sĩ Bùi Giáng đến nhà thăm Bố Phạm Duy. Bố hay khoe con

- Để Moi bảo bọn nhỏ đàn hát Toi nghe
- Julie con hát “Vòng Tay Nữ Sinh” và “Hai Khía Cạnh Cuộc Đời” 
Bố làm lời Việt cho bài “To Sir With Love” và “Both Sides Now” 
Trên tay cầm tờ giấy và cây bút chì trong khi thưởng thức chúng tôi hát, Ông Bùi Giáng nguệc ngoạc như đang vẽ gì đó … 
Ông khen tôi hát hay và nói Ông và Bố sẽ có bài hát mới dính liền với tên tôi.

… Mà dính thật !
Ông viết lời Việt cho bài Mùa Thu Chết ngay hôm đó.
Mùa Thu Chết và Julie Quang khai sinh cùng lúc, cùng thời điểm đó, năm 1970 phong trào nhạc trẻ Việt Nam rộ lên trăm hoa đua nở

(theo gio-o.com )

lyrics

Mùa Thu Chết

Ta ngắt đi một cụm hoa thạch thảo
Em nhớ cho: Mùa Thu đã chết rồi!
Mùa Thu đã chết, em nhớ cho
Mùa Thu đã chết, em nhớ cho
Mùa Thu đã chết, đã chết rồi. Em nhớ cho!
Em nhớ cho,
Đôi chúng ta sẽ chẳng còn nhìn nhau nữa!
Trên cõi đời này, trên cõi đời này
Từ nay mãi mãi không thấy nhau
Từ nay mãi mãi không thấy nhau...

Ta ngắt đi một cụm hoa thạch thảo
Em nhớ cho: Mùa Thu đã chết rồi!
Ôi ngát hương thời gian mùi thạch thảo
Em nhớ cho rằng ta vẫn chờ em.
Vẫn chờ em, vẫn chờ em
Vẫn chờ....
Vẫn chờ... đợi em!

Lời được lấy ý từ một bài thơ của Guillaume Apollinaire (1880-1918):

L'Adieu

J'ai cueilli ce brin de bruyère
L'automne est morte souviens-t'en
Nous ne nous verrons plus sur terre
Odeur du temps brin de bruyère
Et souviens-toi que je t'attends

L' Adieu được Apollinaire viết năm 1913 sau khi đi thăm mộ con gái của Victor Hugo.
Bùi Giáng dịch

Lời vĩnh biệt

Ta đã hái nhành lá cây thạch thảo
Em nhớ cho, mùa thu đã chết rồi
Chúng ta sẽ không tao phùng đựợc nữa
Mộng trùng lai không có ở trên đời
Hương thời gian mùi thạch thảo bốc hơi
Và nhớ nhé ta đợi chờ em đó ...


Bùi Giáng hình như rất thích bài thơ, nên tiếp tục từ Adieu phóng tác thêm.

(2)
Đã hái nhành kia một buổi nào
Ngậm ngùi thạch thảo chết từ bao
Thu còn sống sót đâu chăng nữa
Người sẽ xa nhau suốt điệu chào
Anh nhớ em quên và em cũng
Quên rồi khoảnh khắc rộng xuân xanh
Thời gian đất nhạt mờ năm tháng
Tuế nguyệt hoa đà nhị hoán tam.

(3)
Mùa thu chiết liễu nhớ chăng em?
Đã chết xuân xanh suốt bóng thềm
Đất lạnh qui hồi thôi hết dịp
Chờ nhau trong Vĩnh Viễn Nguôi Quên
Thấp thoáng thiều quang mỏng mảnh dường
Nhành hoang thạch thảo ngậm mùi vương
Chờ nhau chín kiếp tam sinh tại
Thạch thượng khuê đầu nguyệt diểu mang.
...
(Đi vào cõi thơ. Bùi Giáng, nxb Ca Dao, Sàigon, 1969)

Một bản nhạc thu khác



Đây là lời Việt của bản nhạc Pháp La complainte des infidèles, phổ biến trên net, nhiều nơi ko ghi người soạn lời Việt, có người bảo do Nguyễn Hoàng Đoan - chồng hiện nay của Khánh Ly soạn, một đôi nơi ghi do Phạm Duy

lyrics

Lá Thu Buồn
Phạm Duy

Mùa thu ấy
Em ngồi nhớ thương tình anh
Nơi chốn xa ngàn phương
Ngày xưa em yêu anh
Ai ngờ có khi biệt ly

Người xưa hỡi đâu còn nữa
Xa rồi mắt môi yêu đương trùng dương
Thôi từ đây ly tan
Sống mãi trong duyên bẽ bàng

Ái tình xưa cho ta niềm đau
Dáng người xưa đã khuất trong hồn nhau
Ðời xanh xao hỡi em yêu
Còn tiếc chi ngày tháng
thơm nụ hôn dưới nắng chiều

Biết ngày nao cho ta gặp nhau
Những mùa thu những lá thu vàng đau
Nhìn tình ta lướt bay trong chiều tím
Em có còn vấn vương bờ môi ai ngọt ngào

Còn trong nhau những thương đau
Kỷ niệm diễm xưa đã phai màu
Dù mai sau có xôn xao
Thì xin giữ trọn mãi niềm đau
(nguồn: http://loibaihat.info/pham_duy/la_thu_buon.html)

Bản tiếng Pháp được Mouloudji trình bày

lyrics

La complainte des infidèles

Bonnes gens
Ecoutez la triste ritournelle
Des amants errants
En proie à leurs tourments
Parce qu'ils ont aimé
Des femmes infidèles
Qui les ont trompés
Ignominieusement
Méfiez-vous, femmes cruelles
Qu'on vous en fasse tout autant
La douleur n'est pas éternelle
Même chez le meilleur des amants
Vaincues par vos propres armes
Vous connaîtrez à votre tour
Et le désespoir et les larmes
De la jalousie et de l'amour

(Refrain)
Coeur pour coeur
Dent pour dent
Telle est la loi des amants
Coeur pour coeur
Dent pour dent
Telle est la loi des amants.

Bonnes gens,
C'est le refrain des filles cruelles
Sans foi, ni serment
Trompées par leurs amants
Parce qu'ils ont aimé
Des femmes infidèles
Ils se sont vengés
Victorieusement
Ah ! Souffrez mes tourterelles
Vous voici en peine d'amant !
Des inquiétudes mortelles
C'est vous qui connaîtrez le tourment
Répandez vos jolies larmes
Oui, pleurez, c'est bien votre tour
Vous avez dû rendre vos armes
Et l'amour est mort, vive l'amour !

(Refrain)
Coeur pour coeur
Dent pour dent
Telle est la loi des amants
Coeur pour coeur
Dent pour dent
Telle est la loi des amants.

Bản nhạc này có một lời Việt khác, nhan đề Lòng Người Ly Hương, không thấy ghi ai soạn

lyrics

Lòng Người Ly Hương

Chiều thu ấy khi ngàn lá khô lìa cây bay lướt theo làn gió
Rời quê hương ra đi
Vương lệ ướt đôi hàng mi
Từ đây nhé đi ngàn hướng
Xa rời bóng quê yêu hương sầu thương
Thôi từ đây ly hương
Sống kiếp muôn vạn nẽo đường

Mái nhà xưa ôi nay còn đâu
Cánh đồng xanh đã khuất sau hàng dâu
Làng quê xưa ánh trăng quê vàng hắt hiu đã
Mờ xóa theo lệ rơi lúc nắng chiêù
Biết ngày nao quay về làng xưa
Thấy ngày thơ những lúc chuông chiều đưa
Nhìn bầy chim lướt bay ngang trời sáng trong sao
Chiều thướt tha nhẹ vương theo mơ màng

Tìm nơi đâu bóng quê xưa
Làng thân mến yêu đã xa mờ
Hẹn mai đây ánh dương lên
Trở về sống lại phút thần tiên

Và nhắc đến nhạc thu của Phạm Duy, không thể quên Nước Mắt Mùa Thu, bản nhạc ông viết tặng ca sĩ Lệ Thu

Update 18/11/2014: Theo Hoàng Ngọc Tuấn thì PD sáng tác Mùa Thu Chết năm 1965, trong lúc đó 4 năm sau, năm 1969 tập Đ Vào Cõi Thơ của Bùi Giáng mới được nxb Ca Dao phát hành, trong đó  mới có bản dịch bài thơ L'adieu của Bùi Giáng. Vì vậy bảo Phạm Duy phổ nhạc từ bản dịch của Bùi Giáng là ko đúng. (xem thêm ở đây)