Cam xã Đoài là gì

Bồ Đề Đạt Ma

Mấy năm trước quen với người bạn, nghe bảo bạn quê xã Đoài, tò mò hỏi cam xã Đoài là gì mà nổi tiếng thế.  Bạn cười đọc mấy câu thơ, bảo là của Phạm Tiến Duật:

Cam Xã Đoài mọng nước
Giọt vàng như mật ong,
Bổ cam ngoài cửa trước
Hương bay vào nhà trong...

Tôi cười: Vậy có thể mua trái cam bình thường, tẩm thêm ít mật ong, rồi xịt tí kenzo, là có trái cam xã Đoài chăng ?

Chịu khó tra cứu, ta có thể biết thêm tên bằng tiếng Latin nó là gì, xuất xứ từ đâu, được trồng ở xã Đoài từ bao giờ .. Nhưng cái cần biết, cam xã Đoài là gì, nó ngon ngọt như nào thì vẫn mù tịt. Một ngươi dân ở xã Đoài có thể ko biết tên khoa học của nó là gì, thuộc chi nào, họ nào .. nhưng lại biết chính xác cam xã Đoài ngọt như nào, thơm như nào, không cần nhìn cũng có thể phân biệt được đang ăn cam bù hay cam lót  ..

Entry này, ban đầu định lấy tên Thiền là gì ? Nhưng xét bản chất, hỏi Thiền là gì chả khác hỏi Cam xã Đoài là gì .. Nên thay vì hỏi Thiền là gì sẽ khiến ko ít lazy lady hoảng hồn bỏ chạy, hỏi Cam xã Đoài là gì vừa thơm miệng vừa quyến rũ

Thiền có từ thời xa lắc, cả mấy ngàn năm trước, được truyền thừa âm thầm lặng lẻ từ thầy qua trò trong những môn phái khác nhau, ở Ấn rồi ở Tàu, ở Việt, Nhật, Miến, Thái .. Thiền chỉ trở nên sôi động từ khi phương Tây nhảy vào tìm hiểu, và với thói quen phân tích, đã mổ xẻ Thiền đưới nhiều góc nhìn, khoác cho Thiền những chiếc áo mới đầy hấp dẫn, khiến Thiền ngày càng được quan tâm khắp nơi. Ngày nay, chỉ tính riêng tiếng Việt, vào thuvienhoasen có thể tìm thấy cả trăm bộ sách, vào Youtube có thể tìm được hàng trăm clip dạy Thiền ..

Tuy nhiên, cùng với sự quan tâm là huyền thoại ... Trong ý nghĩ rất nhiều người, Thiền là cái gì huyền bí, lơ ngơ vào đấy không khéo là bị tẩu hỏa nhập ma, cuồng thiền ..

Trong một cuộc giao lưu, có người đã đặt câu hỏi với BS Đỗ Hồng Ngọc:

Thưa bác sĩ, nhiều người biết thiền là tốt, nhưng thấy nó cao siêu, huyền bí quá. Có đúng vậy không?

- Quả thực là có những thứ thiền “cao siêu huyền bí”. Thứ thiền dành cho những tu sĩ, ngồi tĩnh lặng trên đỉnh núi cao, hoặc trong hang động sâu, xa lánh bụi trần, hòa nhập vào vũ trụ mênh mông… Đó là thứ thiền của những vị Alahán, nhà tu khổ hạnh, hay là thứ thiền của các vị triết gia, luận sư… Người bình thường càng đọc càng rối, dễ “tẩu hỏa nhập ma”.
Ở góc độ người thầy thuốc, tôi quan tâm đến thứ thiền đơn giản mà hiệu nghiệm, không “cao siêu, huyền bí và khó khăn”. Đó là thứ thiền trong đời sống hằng ngày. Nó liên quan đến sức khỏe, đến khoa học y học, được nghiên cứu và ứng dụng khá rộng rãi. Nó đã mang lại những hiệu quá rất bất ngờ. Nó chữa được nhiều căng thẳng (stress), lo âu, nhiều bệnh lý do hành vi lối sống gây ra mà thuốc men không thể chữa dứt. 
(Thiền và Sức Khỏe - BS Đỗ Hồng Ngọc)

Là một thầy thuốc đồng thời là một hành giả lâu năm , BS Đỗ Hồng Ngọc có đủ thẩm quyền để nói đến thứ thiền đơn giản mà hiệu nghiệm, không “cao siêu, huyền bí và khó khăn”. Đó là thứ thiền trong đời sống hằng ngày. Vậy còn chần chờ gì nữa mà không thử tập thiền, nếu muốn tìm hiểu Thiền là gì ? Bởi như ta thấy, muốn biết Cam xã Đoài là gì, cách duy nhất là ăn thử một miếng, nhỏ cũng được. Muốn biết Thiền là gì, cách duy nhất là tập thiền. Tập ít hiểu ít, tập nhiều hiểu nhiều .. Ko tập, dù đọc trọn bộ Thiền Luận mấy ngàn trang của Suzuki, đọc hàng trăm bài báo viết về Thiền thì cũng chỉ là những kiến thức về Thiền để nói cho vui bên bàn nhậu ..

Nào trước hết xin mời theo dõi một buổi tập Thiền cơ bản ở một Thiền viện..

Thiền và Khí công cơ bản - TT Thích Chơn Quang

Quá đơn giản dễ hiểu phải ko ? Hãy xem clip vài lần, nhớ kỷ các điều được hướng dẫn rồi tập, nếu bạn thực sự muốn biết Thiền là gì.

Như BS Đỗ Hồng Ngọc có nói qua, có nhiều loại Thiền.
- Có thứ thiền để chứng đạo. Muốn học bạn phải qui y, có thầy hướng dẫn để đi đúng đường
- Có thứ thiền đơn giản để rèn luyện sức khỏe cả thể chất lẫn tâm thần.
Những điều nói ở đây dành cho thứ thiền trong đời sống hàng ngày ấy.

Trở lại những hướng dẫn trong clip, xin được nói thêm vài điểm:
- Thời điểm: tập thiền khi bụng đói. Tốt nhất buổi sáng lúc mới thức dậy. Cũng có thể tập vào buổi chiều trước khi ăn, khuya trước khi ngủ (nhưng coi chừng ngủ gục).
Cố sắp xếp thời gian nhất định để thành thói quen
- Tọa cụ: trải một tấm nệm vuông dày vài cm, ngay giữa đặt lên trên một cái gối ngồi nhỏ (bồ đoàn) để ngồi. Nếu không có bồ đoàn bạn có thể dùng một cái gối thường gấp đôi lại. Nửa mông sau đặt trên bồ đoàn và ngồi ngay thẳng vững vàng.
- Cách ngồi: Trong clip hướng dẫn cách ngồi kiết già.
Nhưng nếu khó quá, có thể ngồi kiểu Miến Điện,.ngồi bán già, ngồi trên ghế
Xem: Các kiểu ngồi thiền

Ngồi kiểu Miến Điện:

Ngồi kiểu Miến Điện

Cách thứ nhất và đơn giản nhất là cách ngồi kiểu Miến Điện (Burmese position), cả hai chân xếp chéo nhau đặt đều trên đệm:

Ngồi Bán Kiết Già (Half Lotus position)

Tư thế bán kiết già là đặt chân trái lên đùi phải. Tuy nhiên có thể thay đổi, chân trái có thể đặt dưới và chân phải đặt trên đùi trái.

Ngồi Toàn Kiết Già (Full Lotus position)

Kiết già - Full lotus position

Tư thế toàn kiết già là hai chân được khoá vào nhau, trước hết đặt bàn chân phải lên đùi trái rồi đem bàn chân trái đặt lên đùi phải. Kéo sát chân vào trong thân để ngồi được lâu hơn. Còn bàn tay trái để lên bàn tay phải, hoặc ngược lại. Hai bàn tay để lên hai lòng bàn chân, những ngón tay chồng lên nhau, hai đầu ngón tay cái chạm vào nhau nằm ngay chiều rốn, cùi chõ vừa ôm hông là được .

Ngồi Trên Ghế (Chair position):
Sau cùng là cách ngồi trên ghế với hai bàn chân đặt trên mặt thảm. Cũng có thể ngồi trên bồ đoàn đặt trên ghế. Tư thế lưng cũng giống như các thế ngồi trên.

Ngồi trên ghế

Nguồn: thuvienhoasen.com

- Bất cứ kiểu ngồi thiền nào thì xương sống cũng phải hoàn toàn ở vị thế thẳng đứng, không nghiêng bên trái cũng không ngả bên phải, không cúi tới trước cũng không ngả về phía sau, lỗ tai thẳng với vai và lỗ mũi ngay nơi rốn.
Nếu tự tập ở nhà, không ai sửa cho thì thời gian đầu có thể ngồi sát tường, lưng dán vào tường để giữ thẳng.

- Chiều chóp mũi ngay đầu ngón tay cái, hai trái tay đối xứng hai bả vai, mắt mở 1/3 nhìn không quá 5 tấc với một góc độ vừa phải (45 độ) (nếu mắt nhắm hoàn toàn sẽ dễ bị ngủ, còn mở rộng quá thì sẽ dễ bị toán loạn vì nhìn thấy ngoại cảnh). Gương mặt bình thản, miệng hơi mỉm để cho các cơ bắp trên mặt được giãn ra. Điều này rất cần thiết cho hệ thần kinh.

- Trong clip có nhắc đến ba giai đoạn: điều thân, quán thân vô thường, quán hơi thở, và ước lượng giai đoạn một mất chừng 1 tháng, giai đoạn hai mất khoảng vài tháng, sau đó mới đến quán hơi thở ..
Nếu như chỉ để rèn luyện sức khỏe, có thể ngay từ khi bắt đầu tập thiền ta theo dõi hơi thở luôn: thở vào thì biết ta đang thở vào, thở ra thì biết ta đang thở ra .. Ai đã học thở ở đây thì rất thuận lợi. Ai chưa đọc thì nên đọc lại. Mục đích của việc theo dõi hoi thở là để tâm vắng lặng, không còn vọng niệm .. Ban đầu chưa quen, ngồi chỉ vài phút là bắt đầu nghĩ ngợi lung tung - thuật ngữ nhà Phật gọi là tâm viên ý mã, nếu không chú ý, một lát là chả biết mình đang ngồi ở đâu, làm gì .. Khi bị thế, hãy nhẹ nhàng nhớ đến hơi thở, tập trung theo dõi hoi thở vào ra để định tâm ..


Trên đây chỉ là mấy điểm cần nhớ nhất. Có thể đọc thêm
PHƯƠNG PHÁP TỌA THIỀN - H.T THÍCH THANH TỪ

Hằng ngày khi chúng ta đối duyên xúc cảnh tâm ý dao động, từ sự dao động đó nên tâm không được khinh an. Cho nên tâm là đầu mối của sanh tử phiền não; và  cũng là cội nguồn của Niết bàn.

Do đó Phật phương tiện chỉ dạy thiền định để nhiếp tâm chánh niệm.

Trong các oai nghi đi, đứng, ngồi, nằm, chúng ta phải tập sống trong trạng thái tỉnh thức,hằng thắp sáng hiện hửu của mình  trong mọi hoạt động hàng ngày. Tuy nhiên đối với người sơ cơ, tọa thiền vẫn là một phương pháp thù thắng hơn các oai nghi kia.

Dụng Cụ Tọa Thiền

- Một bồ đoàn tròn, đường kính 2 tấc (20 cm), bề cao 2 tấc (20 cm), dồn gòn, khi ngồi xuống còn một tấc (10cm) là vừa.

- Một tọa cụ vuông 8 tấc để trải dưới, bồ đoàn để lên trên.

- Một khăn lông hoặc gối nhỏ dùng để chêm bên lòng bàn chân trũng.

Phương Pháp Tọa Thiền
Tọa thiền có ba giai đoạn: Nhập, Trụ, Xuất.

A. Nhập

Ðến giờ tọa thiền, trải tọa cụ ra, đặt bồ đoàn lên trên tọa cụ.

Ngồi lên bồ đoàn, xương cùng đúng giữa bồ đoàn, nghiêng qua nghiêng lại cho an ổn mới kéo chân ngồi.

Nếu ngồi bán già, kéo chân trái để lên chân phải hoặc ngược lại.

Nếu ngồi kiết già, chân trái kéo để lên đùi phải, chân phải để lên đùi trái, kéo sát vào thân.

Nới rộng dây lưng, cổ áo, sửa thân ngay thẳng.

Lấy bàn tay phải để lên bàn tay trái. Hai bàn tay để lên hai lòng bàn chân,

 Những ngón tay chồng lên nhau, hai đầu ngón tay cái vừa chạm nhau, nằm ngay chiều rún.

 Nếu lòng bàn chân bên nào trũng.

 Nên dùng khăn chêm vào cho bằng.

Cùi chỏ vừa ôm hông là được.

Chuyển động thân 3 lần, ban đầu mạnh, sau yếu dần.

Ngồi lưng thẳng vừa phải, đừng quá ưỡn cũng đừng để cong hoặc ẹo, đầu hơi cúi (lưng còng và đầu cúi dễ sanh hôn trầm) chiều chóp mũi ngay đầu ngón tay cái, hai trái tai đối xứng với bả vai, mắt mở 1/3, tầm nhìn không quá 6 tấc từ giao điểm giữa hai chân, gương mặt bình thản ngồi yên.

Dùng mũi hít vô cũng đừng mạnh, cũng đừng gấp, phải đều đều nhẹ nhẹ, tưởng như "Không khí trong sạch vô khắp châu thân làm cho những chỗ không thông theo hơi thở lưu thông", rồi há miệng thở ra sạch tưởng như "Phiền não, bệnh hoạn, cấu uế đều theo hơi thở ra ngoài." Thở như thế đến 3 lần cũng từ thô đến tế (từ mạnh rồi nhẹ dần). Thở xong ngậm miệng lại, môi và răng vừa khít lại, lưỡi để lên trên. Từ đây về sau chỉ hít thở bằng mũi đều đều nhẹ nhẹ.

B. Trụ

Có ba phương pháp dành cho người sơ cơ:

1. Sổ tức quán

Sổ là đếm, tức là hơi thở, sổ tức quán là quán sát hơi thở ra vô, đếm từ một đến mười.

Có hai cách Quán Sổ Tức: Nhặt và Khoan.

* Nhặt: Hít hơi vô đếm một, thở hơi ra đếm hai... Lần lượt đến mười, rồi trở lại bắt đầu từ một.

* Khoan: Hít hơi vô thở ra đếm một, hít vô thở ra đếm hai, lần lượt đến mười, rồi bắt đầu trở lại từ một. Cứ đếm như thế suốt thời gian tọa thiền.

Nếu trong lúc đếm từ một đến mười nữa chừng quên hoặc bị lộn số, ta bắt đầu trở lại từ một...

Sau một thời gian tu tập, hành giả đếm thuần thục không còn bị lộn số nữa thì ta bước qua giai đoạn tùy tức.

2. Tùy tức

"Tùy" là theo, "tức" là hơi thở. "Tùy tức" là theo dõi hơi thở. Hít hơi vô tới đâu là ta biết tới đó. Hơi thở ra đến đâu, ta cũng đều biết rõ.

Trong khi theo dõi hơi thở, nên dùng trí quán mạng sống trong hơi thở, thở ra mà không hít vào thì mạng sống không còn tồn tại. Hơi thở đã vô thường thì mạng sống của ta cũng mỏng manh giả tạm.

Khi theo hơi thở thuần thục rồi, hành giả bước sang giai đoạn tri vọng.

3. Tri vọng

Ðầu tiên, chúng ta theo dõi hơi thở ra vào an ổn đôi ba phút, buông hơi thở để tâm an tịnh, vừa có vọng khởi liền biết vọng không theo, vọng lặng thì tâm thanh tịnh. Vọng dấy liền biết có vọng, cứ thế cho đến vọng thưa dần và im bặt. Nếu mơ màng ngủ gục thì mở mắt sáng ra chấn chỉnh thân trang nghiêm lại.

Trong lúc tọa thiền nghe ngực nặng, tim hơi nhói là do ngồi thẳng quá nên rùn xuống một chút. Nghe nhức xương sống gần lưng quần, biết ngồi cong rồi, phải thẳng lên. Nếu nhức một bên vai, coi chừng hai vai không ngang nhau, một bên bị lệch xuống. Nếu nhức cả hai vai là do gồng hai tay, phải nới lỏng ra, toàn thân ở trong tư thế thư giản...

Toàn thân  trong tư thế thư giản...

C. Xả thiền

Khi xả thiền, trước đọc bài nguyện hồi hướng:

            "Nguyện đem công đức này

            Hướng về khắp tất cả

            Ðệ tử và chúng sanh

            Ðều trọn thành Phật đạo".

Kế đến, dùng mũi hít vào, dùng miệng thở ra ba hơi (từ nhẹ đến mạnh).

Hít vô tưởng như máu huyết theo hơi thở lưu thông khắp cơ thể. Thở ra tưởng như phiền não, bệnh hoạn, cấu uế theo hơi thở ra ngoài.

Ðộng hai bả vai mỗi bên lên xuống 5 lần.

Ðộng cái đầu cúi xuống ngước lên 5 lần.

Xoay đầu sang phải.

Xoay đầu sang trái mỗi bên 5 lần, rồi trở lại cúi ngước lên xuống 1 lần nữa cho quân bình.

Ðộng hai bàn tay co duỗi 5 lần.

Ðộng thân 7 lần, lần chót dời hai bàn tay úp lên 2 đầu gối, nhấn mạnh xuống.

Xoa mặt 20 - 30 lần.

Xoa hai lỗ tai 20 - 30 lần.

 Xoa đầu 20 -30 lần.

Xoa sau gáy 20 -30  lần.

Xoa cổ 20 -30  lần.

Dùng bàn tay phải xoa từ vai xuống cánh tay.

Bàn tay trái xoa từ nách xuống bên hông, hai bên kết hợp xoa một lượt mổi bên 10 lần.

Lòng bàn tay phải đặt lên ngực, lưng bàn tay xoa lên lưng, hai tay kết hợp xoa một lượt (xoa ngang). Xoa ba điểm thượng tiêu, trung tiêu, hạ tiêu 5 lần (ngực, bụng, bụng dưới).

Dùng hai bàn tay xoa thắt lưng.

 Xoa mông.

 Xoa đùi (xoa đùi tùy theo sự đau nhiều hay đau ít không có số lượng).

Xoa hai ngón tay giữa cho nóng

 Áp vào mắt mổi bên 5 lần.

Một tay nắm đầu các ngón chân, một tay giơ cổ chân từ từ để nhẹ xuống.

Hai bàn tay cùng xoa mạnh lên xuống từ đùi đến bàn chân và xoa nóng 2 lòng bàn chân. Xoa bàn chân này xong rồi xoa bàn chân kia, xoa tùy thích không có số lượng.

Duỗi hai chân ra

Thân rướn về phía trước, các ngón tay vừa chạm đầu các ngón chân 5 lần.

Dời thân khỏi bồ đoàn, ngồi yên khoảng vài phút mới đứng dậy lạy Phật.

* Chú ý: Khi xả thiền mọi động tác xoa bóp đều phải ấn mạnh vào da, nhưng đừng thô ồn. Các động tác và hơi thở bắt đầu từ tế đến thô (nhẹ đến mạnh).

Thống nhất Phương Pháp Toạ Thiền do Hoà Thượng dạy tại Thiền Viện Trúc Lâm Đà Lạt ngày 8.2.Kỹ Mão ( 25.03.1999)
Nguồn: thuongchieu.net

Xin giới thiệu thêm bài viết “Thiền và Sức Khỏe” của Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc cho những ai muốn tìm hiểu sâu hơn. Tôi chỉ đặt link mà không copy về, vì trên trang gốc còn có phần comment là những thắc mắc của bạn đọc và giải thích thêm của BS Đỗ Hồng Ngọc, cùng một số bài khác liên quan đến Thiền. Ngoài ra, nếu bạn có thắc mắc gì cũng có thể hỏi ở đấy, với một nhà chuyên môn khả tín.

Dành thời gian đọc thêm

Ngồi Thiền - Nhất Hạnh
Phép Lạ Của Sự Tỉnh Thức - Nhất Hạnh

Vài bộ sách Thiền nổi tiếng:

Thiền Luận - Suzuki
Nẻo vào Thiền học - Nhất Hạnh
Thiền - Thư Viện Hoa Sen