Tầm ẩn giả bất ngộ

尋隱者不遇 .

松下問童子，言師採藥去。
只在此山中，雲深不知處。

賈島

Giản thể:

松下问童子，言师采药去。
只在此山中，云深不知处。

Bài thơ của Giả Đảo thời Đường. Giả Đảo là người nổi tiếng với "thôi xao" nhưng bài thơ trên đây thì lời lẽ rất giản dị, tự nhiên; có lẽ nhiều người Việt không biết chữ Hán, nhưng đọc phiên âm Hán Việt cũng hiểu phần lớn nghĩa của các câu thơ.

Âm (Hán Việt):

Tầm ẩn giả bất ngộ.

Tùng hạ vấn đồng tử, ngôn sư thái dược khứ.

Chỉ tại thử trung sơn, Vân thâm bất tri xứ.

Nghĩa

Tầm = tìm, ẩn giả = người ở ẩn, bất ngộ = không gặp.

Tùng hạ = dưới gốc tùng/thông, vấn = hỏi,  đồng tử = đứa nhỏ, 

Ngôn = nói. sư = thầy, thái dược khứ = hái thuốc rồi.

Chỉ tại = chỉ tại, thử trung sơn trong núi này, 

Vân = mây, thâm = sâu, bất tri xứ = không biết chỗ.

Tác giả đi vào núi tìm thăm vị ẩn giả. Thấy chú nhỏ thư đồng hay học trò  gì đó của vị này dưới gốc tùng, bèn hỏi thăm. Chú nhỏ thưa thầy đi hái thuốc rồi. Chỉ tại trong núi này thôi, nhưng mây dày đặc, không rõ thầy đang ở chỗ nào.

Dịch tạm đọc cho vui

Gốc tùng, hỏi chú nhỏ,
Thưa rằng thầy không có.
Hái thuốc núi này thôi,
Mây mù, đâu chẳng rõ.

Xưa, Tản Đà từng dịch qua thơ lục bát

Gốc thông hỏi chú học trò,

Rằng: "Thầy hái thuốc lò mò đi xa.
Ở trong núi ấy đây mà,
Mây che mù mịt biết là nơi nao?"

Trần Trọng San cũng dùng lục bát chuyển dịch:

Dưới thông hỏi chú tiểu đồng
Rằng thầy hái thuốc nên không có nhà
Núi này quanh quất không xa
Nhưng mây nhiều biết đâu là chốn đi

Thầy Tuệ Sỹ:

Gốc thông hỏi chú tiểu đồng;
Rằng thưa sư phụ lên rừng hái cây.
Rừng xa một khoảng mây dày;
Trông theo ai biết dấu hài về đâu?

Wow, vừa tra thử trên mạng, thấy bản dịch của Lê Nguyên Lưu

Dưới thông hỏi cậu nhỏ,
Hái thuốc, thầy đâu có.
Chỉ ở núi này thôi.
Mây mù đường chẳng rõ. 

Không biết có phải từng đọc bản của ông đâu đó rồi bây bất ngờ hóa thành "tạm dịch" không, hic.

Các vị bạn già chẳng cần biết chữ Hán mô, đọc phần giải nghĩa trên đây, nắm hiểu ý bài thơ gốc rồi thử dịch cho vui.

Thầy Nhất Hạnh có bài viết ngắn về bài thơ này, đọc cho vui (https://thegioidoco.net/threads/tung-ha-van-dong-tu-tam-an-gia-bat-ngo.29809/):

“Bên cội tùng, chú bảo
Thầy vừa đi hái thuốc
Chỉ tại núi này thôi
Mây mù không thấy được”

Nơi ấy có nhiều mây. Và lần này quả thật chú sa di không biết thầy mình đang đứng ở đâu, dù chú biết thầy đã từ buổi sáng tinh sương đi vào núi sâu hái thuốc. Thầy đang hái thuốc hay là thầy đang hái những cụm mây trong các đọt thông già ?

Sao chú không mời khách vào trong am và đãi ông ta một chén trà nóng ?Thưa ông, thầy tôi đi hái thuốc trong núi chắc cũng gần về. Mời ông vào am dùng trà, và đợi thầy về. Sao chú lại để khách đứng mãi ngoài ngõ như thế ? Sương nhiều lắm, áo của khách đã ướt, chú không thấy sao ?

Thưa ông, nếu ông có chuyện gấp tôi sẽ xin vào núi tìm thầy. Mây tuy dày đặc, nhưng tôi có thể đưa tay làm ống loa để gọi. Thưa thầy, thầy đang ở đâu, con đang đi tìm thầy, có người khách đang đợi.

Xin sư chú đừng bận tâm. Xin sư chú cứ cho tôi tự nhiên. Tôi muốn được ngồi đây, uống một chén trà và ngắm núi rừng sương phủ. Xin đừng làm rộn thầy. Lúc nào người về cũng được. Người không về thì cũng không sao...

Nơi đây có nhiều mây, nhưng chính nơi đây tôi sẽ thấy rõ được mặt người. Nơi đây có nhiều mây, nhưng chính nới đây tôi sẽ thấy rõ được mặt tôi. Am dựng bên sườn núi. Phía sau, bao nhiêu ngõ ngách, bao nhiêu lối mòn. Trên kia, đình núi lấp trong mây, đỉnh núi ngự trị không biết tự bao giờ. Đỉnh núi chăm sóc. Đỉnh núi che chở. Mỗi buổi chiều, mây về quấn quanh đỉnh núi, mây về quấn quanh chân núi. Am ngủ trong lòng mây và am là am mây.

Nhất Hạnh

Tranh (internet)