Hồi hương ngẫu thư 1

 

回鄉偶書其一.

少小離家老大回，
鄉音無改鬢毛衰。
兒童相見不相識，
笑問客從何處來。

賀知章                               

Chú

-          回鄉 hồi hương: về quê (回 hồi: trở về. 鄉 hương: làng. Ở đây chỉ quê tác giả).

-          偶書 ngẫu thư: bài thơ hứng bất chợt mà viết. (偶 ngẫu = ngẫu nhiên, bất chợt. 書 thư = viết).

-          首一 kì nhất: Bài 1. Đây là bài đầu trong chùm hai bài thất ngôn tứ tuyệt.

-          少小 thiếu tiểu: khi còn trẻ (少 thiếu: ít, trẻ. 小 tiểu: nhỏ).

-          離家 li gia: rời xa nhà (離 li: rời xa. 家 gia: nhà).

-          老大 lão đại: khi đã già (老 lão: già. 大 đại: lớn).

-          回 hồi: trở về.

-          鄉音 hương âm: giọng quê (鄉 hương: quê hương. 音 âm: giọng nói, âm thanh).

-          無改 vô cải: không thay đổi (無 vô: không. 改 cải: thay đổi).

-          鬢毛 mấn mao: tóc mai tóc mai (鬢 mấn: tóc mai. 毛 mao: lông, tóc).

-          衰 suy = lụn bại, ở đây có nghĩa bạc, rụng, xơ xác. 衰 ở đây đọc thôi hay tồi mới hợp vần. Bản khác dùng chữ 摧 tồi: bẻ gãy, làm thương tổn.

-          兒童 nhi đồng: trẻ con (兒 nhi: trẻ nhỏ. 童 đồng: con nít).

-          相見 tương kiền: gặp mặt (相 tương: cùng nhau. 見 kiến: gặp).

-          不相識 bất tương thức: không biết nhau (不 bất: không. 相 tương: lẫn nhau. 識 thức: nhận biết).

-          笑問 tiếu vấn: cười hỏi (笑 tiếu: cười. 問 vấn: hỏi). Bản khác：“卻問” khước vấn: bèn hỏi, “借問” tá vấn: xin hỏi.

-          客 khách: khách lạ.

-          從何處來 tòng hà xứ lai: từ đâu đến (從 tòng: từ. 何 hà: nào, gì. 處 xứ: nơi, chỗ. 來 lai: đến).

賀知章 Hạ Tri Chương là nhà thơ Thịnh Đường thời kì đầu, cũng là nhà thư pháp nổi tiếng, tác phẩm phần lớn đã thất lạc, nay chỉ còn lưu lại 20 bài.

《回鄉偶書二首》 là chùm hai bài thất ngôn tứ tuyệt được sáng tác khi ông từ quan trở về quê nhà lúc đã già.

Đây là bài thứ nhất, ghi lại cảm xúc của nhà thơ khi vừa bước chân về quê. Rời nhà đi từ lúc còn tuổi trẻ, tóc còn xanh; nay trở về thì dù giọng quê không đổi, nhưng da đã mồi tóc đã bạc. Những đứa trẻ gặp tưởng khách lạ, cười hỏi là khách từ đâu đến.

Bài thơ sử dụng ngôn ngữ mộc mạc tự nhiên, nhẹ nhàng kể lại sự việc, nghe như hờ hững mà chất chứa bao nỗi niềm. Nao nức mong ước trở về quê sống nốt cuộc đời còn lại, nhưng không biết rồi đây, ông có tìm lại được cảm giác thân quen cũ. Hay lại thấy lạc lõng bơ vơ trên chính quê hương mình.

Âm

Thiếu tiểu li gia lão đại hồi,
Hương âm vô cải mấn mao tồi.
Nhi đồng tương kiến bất tương thức,
Tiếu vấn khách tòng hà xứ lai.

Tạm dịch:

Tuổi trẻ ra đi, lão trở về,

Tóc râu xơ xác giọng còn quê.

Trẻ con gặp mặt nhìn không biết,

Cười hỏi khách mô tới rứa tê.