Khấp Dương Tú tài mộ

泣楊秀才墓 
清山碧水擁孤墳，
風雨千涯泣故人。
未敢盡情捐血淚，
回頭國土正沈淪。
潘週楨

Chú

1)      - 泣 khấp: khóc.
- 楊秀才 Dương Tú Tài: vị Tú Tài họ Dương.
- 墓 mộ: mồ.

2)      -  thanh sơn: núi xanh (清 thanh: xanh).
- 碧水 bích thủy: nước biếc (碧 bích: xanh biếc).
- 擁 ủng: ôm, bao quanh.
- 孤墳 cô phần: phần mộ lẻ loi (孤 cô: đơn độc, lẻ loi. 墳 phần: ngôi mộ).

3)      - 風雨 phong vũ: gió mưa.
- 千涯 thiên nhai: nghìn phương trời, khắp chốn (千 thiên: ngàn. 涯 nhai: bờ bến; khu vực).
- 泣 khấp: khóc.
- 故人 cố nhân: người bạn cũ. Ở đây chỉ Dương Tú Tài.

4)      - 未敢 vị cảm: chưa dám (未 vị: chưa. 敢 cảm: dám).
- 盡情 tận tình: hết lòng (盡 tận: hết, không còn gì nữa).
- 捐 quyên: bỏ, xả. 血淚 huyết lệ: máu và nước mắt.

5)      - 回頭 hồi đầu: quay đầu (nhìn).
- 國土 quốc thổ: đất nước.
- 正 chánh, phó từ: đang lúc.
- 沈淪 trầm luân: chìm đắm (沈, cũng viết 沉  trầm: chìm đắm. 淪 lưu lạc, chìm đắm).

潘週楨 Phan Châu Trinh (1872 - 1925), hiệu là Tây Hồ, biệt hiệu Hi Mã, tự là Tử Cán, người đề xướng phong trào Duy Tân hồi đầu thế kỉ XX với khẩu hiệu nổi tiếng "Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh". 

Tú Tài họ Dương tên là Dương Thạc 楊碩, hiệu Trường Đình, một chí sĩ hoạt động cách mạng trong phong trào Duy Tân ở Quảng Nam, bị đày Côn Đảo rồi ốm chết tại đó. Bạn bè thương tiếc, dựng mộ chí kỷ niệm. Bấy giờ Phan Châu Trinh cũng đang bị giam ở đó.

Bài thơ là tiếng khóc thương của tác giả dành cho một đồng chí, một trí thức yêu nước hi sinh trong nhà tù Côn Đảo. Còn lại đây một nấm mồ lẻ loi, được non xanh nước biếc ôm ấp, khắp nơi mưa gió như đang khóc cho người bạn cũ. Bản thân tác giả thì chưa dám để lòng mình quá bi lụy, phải giữ gìn tâm trí sáng suốt vì đất nước vẫn đang chìm đắm dưới ách đô hộ của thực dân.

Bài thơ này từng được sử dụng trong phần đọc thêm SGK Văn học 11 giai đoạn 1990-2006 với tiêu đề Điếu Dương Trường Đình, nhưng đã được lược bỏ trong SGK Ngữ văn 11 từ 2007.

Giản thể

清山碧水拥孤坟，风雨千涯泣故人。未敢尽情捐血泪，回头国土正沈沦。

Tạm dịch

Non xanh nước biếc ôm mồ côi,

Khóc bạn gió mưa phủ núi đồi.

Chưa dám hết lòng tuôn máu mắt,

Nước nhà đương lúc ngã nghiêng trôi.