Mưa Thu - Đặng Thế Phong

anh: cafevannghe.com

Đặng Thế Phong (1918 – 1942) là nhạc sĩ thuộc thế hệ tiên phong của tân nhạc Việt Nam, mất năm 24 tuổi và theo một số nguồn, để lại 6 tác phẩm, nhưng thực tế cho đến nay chỉ phổ biến có ba: Đêm thu, Con thuyền không bến và Giọt mưa thu. Chì ba bài, nhưng đủ để tên ông sống mãi ...

Đêm Thu được ông viết cho đêm lửa trại của học sinh Hà Nội năm 1940.

Với một nét nhạc mineure rất đẹp, Đặng Thế Phong dẫn ta vào một vườn trăng để, cũng như Lê Thương trong Bản đàn xuân, tình tự với các loài hoa. Nhưng có lẽ Đặng Thế Phong thấy trước được mệnh yểu của mình nên muốn mở lòng ra thật rộng để thâu tóm vào đó tất cả cảnh vật chung quanh, từ tiếng côn trùng trong gió tới ánh sao trong vũ trụ. Ca khúc có hai phần, một phần theo âm hưởng mineure của Tây Phương, một phần nghiêng hẳn về nhạc ngũ cung Việt Nam (Ré Mi Sol La Si) (Phạm Duy)

Đêm Thu - Trần Thái Hòa 
lyrics

Đêm Thu
Vườn khuya trăng chiếu. Hoa đứng yên như mắt buồn
Lòng ta xao xuyến.Lắng nghe lời hoa
Cánh hoa vương buồn trong gió
Áng hương yêu nhẹ nhàng say. Gió lay

Cành sương nặng trĩu. Ru bóng đêm trong ánh vàng
Màn đêm buông xuống.Mái im triền miên
Bóng cô đơn dường thao thức
Mãi trong đêm nặng sầu thương. Hồn vương

Hoa lá cành. Ánh trăng lan dịu dàng
Ru hồn bao nhớ nhung
Đêm lắng buồn.Tiếng thu như thì thầm
Trong hàng cây trầm mơ

Làn gió lướt tới cuốn
Đưa hồn ta phiêu diêu theo mây trắng trôi lơ lửng
Ngàn muôn tiếng réo rắt
Côn trùng như than như van mơ hồ theo gió lan

Trăng xuống dần cỏ cây thêm âm thầm
Đông buồn trong ánh sao
Như chiếu nhìn mắt ta bao lạnh lùng lay hồn ta rồi tan

Con Thuyền Không Bến được sáng tác năm 1940, khi ông đang ở trên dòng sông Thương (Bắc Giang) và nghe tin người thương của mình bị ốm nơi quê nhà .. Cũng Phạm Duy phân tích nhạc thuật

Bài Con thuyền không bến còn có một ưu điểm là được soạn với một giai điệu ngũ cung, dạng 2 (Ré Fa Sol La Do - nốt Mi trong bài chỉ là nốt thoáng qua) nghe như hát sa mạc hay ngâm Kiều. Nhạc sĩ Pháp Debussy, khi đi tìm chất liệu mới trong nhạc ngũ cung, đã có một câu nhạc tương tự như nét nhạc của câu hát mở đầu:

    Đêm nay Thu sang cùng heo may...

Ngoài ra, trong Con thuyền không bến còn có những đoạn hát với "nhịp chỏi" (syncope), một thứ nhịp ta thường thấy trong những bản hát Chèo:

    Nhớ khi chiều sương
    Cùng ai trắc ẩn tấm lòng
    Biết bao buồn thương
    Thuyền (syncope) mơ (syncope) buông xuôi dòng
    Bến mơ dù thiết tha (syncope)
    Thuyền ơi, đừng chờ mong
   
Con thuyền Không Bến - Thái Thanh
lyrics

Con thuyền không bến

Đêm nay thu sang cùng heo may
Đêm nay sương lam mờ chân mây
Thuyền ai lờ lững trôi xuôi dòng
Như nhớ thương ai chùng tơ lòng

Trong cây hơi thu cùng heo may
Vi vu qua muôn cành mơ say
Miền xa lời gió vang thông ngàn
Ai oán thương ai tàn mơ màng

Lướt theo chiều gió
Một con thuyền, theo trăng trong
Trôi trên sông thương,
nước chảy đôi dòng
Biết đâu bờ bến

Thuyền ơi thuyền trôi nơi đâu
Trên con sông thương,
nào ai biết nông sâu?
Nhớ khi chiều sương,
cùng ai trắc ẩn tấm lòng.
Biết bao buồn thương,
thuyền mơ buồn trôi xuôi dòng

Bến mơ dù thiết tha,
thuyền ơi đừng chờ mong
ánh trăng mờ chiếu,
một con thuyền trong đêm thâu
Trên sông bao la,
thuyền mơ bến nơi đâu. 

Giọt Mưa Thu được sáng tác khi ông đang nằm trên giường bệnh, biết mình sắp phải vĩnh viễn xa cách người yêu, ban đầu có tên là Vạn Cổ Sầu, một người thân thấy tên ấy buồn quá, như một điềm gở nên đề nghị đổi tên. Tên dù đổi, nhưng bệnh cũng ko qua khỏi, ông mất sau đấy ít tháng.

Phạm Duy phân tích nét đặc sắc của bản nhạc:

Trong bài Giọt mưa thu, Đặng Thế Phong dung hợp cả hai âm giai thất cung Tây Phương và ngũ cung Việt Nam để nói lên cái hắt hiu, cái lâm ly, cái xa xôi của mùa thu ngoài đời và trong đời mình. Với Giọt mưa thu, Đặng Thế Phong còn cho ta thấy sự chuyển thể khéo léo trong ca nhạc Việt Nam loại mới, xứng đáng là sự nối dài của nhạc cổ truyền. Lối hành âm từ giọng Mi mineur qua La majeur ở nhiều đoạn trong bài Giọt mưa thu chẳng khác chi lối chuyển thể trong loại hát bồng mạc, sa mạc nhưng phong phú hơn. Nếu nghiên cứu theo lối Tây Phương thì ca khúc được xây dựng trên mode dorien rất gần gũi với một dạng trong ngũ cung Á Đông. Âm vực của bài này rất rộng, nét nhạc đi từ nốt Si trầm vói lên tận Sol cao, cốt ý diễn tả cái sầu thiên cổ trong mùa thu, có mưa rơi không bao giờ ngừng.

Giọt Mưa Thu - Thanh Thúy
lyrics

Giọt Mưa Thu
Ngoài hiên giọt mưa thu thánh thót rơi
Trời lắng u buồn mây hắt hiu ngừng trôi
Nghe gió thoảng mơ hồ trong mưa thu
Ai khóc ai than hờ!
Vài con chim non chiêm chiếp kêu trên cành
như nhủ trời xanh
Gió ngừng đi
mưa buồn chi
cho cõi lòng lâm ly .
Hồn thu tới nơi đây gieo buồn lây
Lòng vắng muôn bề không liếp che gió về
Ai nức nở thương đời
chân buông mau
dương thế bao la sầu .
Người mong mây tan cho gió hiu hiu lạnh
mây ngỏ trời xanh
chắc gì vui
mưa còn rơi
bao kiếp sầu ta nguôi .
Gió xa xôi vẫn về
Mưa giăng mù lê thê
Đến bao năm nữa trời ...
... Vợ chồng Ngâu thôi khóc vì thu. 

Ba bản thu ca tuyệt vời của một nhạc sĩ tài hoa nhưng yểu mệnh, đã để lại bao giai thoại về cuộc đời, về  một mối tình lãng mạn nhưng xót xa .. Có thể nghe bài của Thy Nga phát trên RFA để tìm hiểu thêm

Mưa Thu - Thy Nga 
Đọc: Mưa Thu - Thy Nga

Mùa Thu năm nay, mưa nhiều ở vùng Hoa Thịnh Đốn.
Cái thứ mưa phùn lê thê suốt ngày đêm, có khi cả tuần. Các đôi tình nhân chia nhau chiếc dù, lấy cớ để đi sát vào nhau hơn, chứ thực ra không che dù cũng được. Đi dạo dưới làn mưa này, ta để cho những hạt nước li ti vương trên tóc và đậu nhẹ trên vai áo. Lá úa rơi rụng khắp chốn nhưng không xào xạc dưới chân như mọi khi vì chúng đẫm ướt. Người Mỹ đâu có mưa Ngâu mà sao khung cảnh u sầu thế này nhỉ. Đã 12 năm ở đây, Thy Nga chưa thấy mùa Thu nào ướt át như vầy, và nghe như âm thanh bài “Giọt mưa Thu” dâng lên nhè nhẹ trong tâm hồn. “Giọt mưa Thu” qua “giọng ca liêu trai” của Thanh Thúy ...

Tài hoa yểu mệnh

Nhạc và lời bài này buồn não nuột, vậy mà do một chàng trai mới ngoài hai mươi tuổi viết. Ở cái tuổi quá trẻ ấy, tình cảnh tác giả Đặng Thế Phong ra sao mà lại mang những suy tư sâu xa về dương thế, như vậy? Theo các tài liệu thì cuộc sống của ông không được may mắn là mấy. Cha mất sớm, gia đình túng thiếu, tuy nhiên do say mê nghệ thuật, ông lên Hà Nội thi vào trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương. Tấm tranh dự thi, ông vẽ một thân cây cụt, không có ngọn. Vị giáo sư người Pháp chấm bài, khen là tranh vẽ rất đẹp, nhưng e rằng người vẽ sẽ đoản mệnh. Quả đúng vậy, Đặng Thế Phong mất khi mới 24 tuổi. Chỉ ở cõi trần một quãng thời gian ngắn ngủi, ông để lại cho đời ba nhạc bản bất hủ: “Đêm Thu”, “Con thuyền không bến” và “Giọt mưa Thu”. Ba bài đều viết về mùa Thu, có lẽ cái mùa đẹp não nùng ấy mới thích hợp với tâm hồn ông. "Đêm Thu” Bích Liên hát ...

Mối tình chung thủy

Tài hoa yểu mệnh ... nhưng có lẽ, để đền bù, ông Trời đã ban cho Đặng Thế Phong một mối tình chung thủy thật đẹp. Theo tư liệu của Lê Hoàng Long thì khi còn ở quê nhà tại Nam Định, Đặng Thế Phong đem lòng yêu một thiếu nữ buôn bán tại ngôi chợ của thành phố này. Tuy không đẹp nhưng cô rất có duyên. Cô Tuyết cũng đáp lại, và yêu Phong, cô từ chối đám mai mối cho một anh thông phán có tiền, có địa vị. Mối tình của Phong - Tuyết, trai tài - gái đảm làm cho mọi người quý mến. Năm 1940, Phong phải lên Bắc Giang ít ngày. Khi nhận được thư của cô Tuyết nói cô bị ốm thì ông bồi hồi, thao thức. Và trên chiếc thuyền trên con sông Thương nước chảy đôi dòng, Đặng Thế Phong viết nhạc bản “Con thuyền không bến”. “Con thuyền không bến” qua giọng hát Ngọc Hạ ... Phong rút ngắn thời gian ở Bắc Giang để 2 hôm sau, trở về Nam Định. Tới thăm người yêu, Phong ghé sát tai cô, hát nhẹ bài “Con thuyền không bến” do nhớ thương mà viết nên. Sau đó, Phong chỉ cho phổ biến nhạc bản này trong giới thanh niên tỉnh nhà (Nam Định) nhưng rồi, bài hát được biết đến nhiều nên có người từ Hà Nội mời ông lên trình bày tại rạp Olympia. Buổi hôm ấy, Đặng Thế Phong rất xúc động vì cô Tuyết ngồi ở ngay hàng ghế đầu, cô đã bỏ một ngày chợ để lên Hà Nội nghe Phong hát bản nhạc làm ra vì mình. nhạc “Con thuyền không bến” ... Rồi thì, Đặng Thế Phong mắc bệnh lao. Dù rằng ông dấu nhưng cô Tuyết biết được. Thời đó, thuốc chữa lao hiếm và đắt, Phong lại nghèo quá. Cô Tuyết âm thầm giúp người yêu bằng cách nhờ y sĩ mua thuốc và nói là thuốc của nhà thương để đưa cho Phong. Cô rất tế nhị và khôn khéo nên Phong không biết chuyện này. Cô cũng không ngại bị lây bệnh mà thường xuyên đến chăm sóc người yêu. Bệnh ngày càng trầm trọng, Phong buồn cho số phận mình, buồn cho mối tình không có tương lai. Trong tình trạng đó, một hôm tiếng mưa rơi gây nhạc hứng để Phong gượng ngồi dậy, viết một mạch và đề tựa cho sáng tác này là “Vạn cổ sầu”. Khi người chú họ về, Phong ôm đàn, hát cho chú nghe thì ông này khen là nhạc bản thật hay nhưng tên bài bi thảm quá. Vì thế, Phong đổi tên bài thành “Giọt mưa Thu”. Ít lâu sau, Đặng Thế Phong qua đời (năm 1942). Cô Tuyết xin phép hai bên gia đình cho được mặc đại tang, như người vợ trong tang lễ của chồng. Theo tư liệu của Lê Hoàng Long thì vào năm 1960 ở Saigon, một thiếu phụ tìm đến ông sau khi đọc thấy ông sắp xuất bản cuốn viết về 5 nhạc sĩ danh tiếng, trong đó có Đặng Thế Phong. Bà tự giới thiệu tên là Tuyết và nói rằng khi di cư vào Nam, hình ảnh bị thất lạc vì vậy, bà xin mượn tấm ảnh của cố nhạc sĩ, đưa chụp lại để về thờ. Khi ra về, bà Tuyết nói với ông Lê Hoàng Long câu sau đây mà tới giờ, ông vẫn còn nhớ: “Cho đến ngày hôm nay và mãi mãi về sau, tôi tôn thờ anh Phong, và đời tôi luôn luôn thương nhớ anh ấy với tất cả cái gì trân trọng nhất”.

Trong loạt bài của 70 năm tình ca VN của Hoài Nam, Đặng Thế Phong cũng là một trong những tác giả được nhắc đến đầu tiên

70 năm Tình Ca VN Phần 1 - Nguyễn Văn Tuyên - Đặng Thế Phong

Mấy bản nhạc này mà ko nghe độc tấu đàn bầu hay Hawaiian guitar thì thật tiếc. Mời các bạn nghe nhé, nghe tạm guitar thường thôi, Hawaii guitar chưa tìm được.
Trong list nhạc còn có thêm mấy ca khúc vừa nghe, dành cho ai dùng trình duyệt IE cũ hay Opera, ko nge bằng các link trên được. (Với các link trên, nếu dùng trình duyệt Chrome hay Safari, chỉ cần click vào link là nghe. Nếu dùng FireFox thì trong máy cần cài sẵn Quicktime. )