Nhìn từ xa... Tổ quốc

Nhìn từ xa... Tổ quốc được Nguyễn Duy viết xong tháng 5/1988 tại Matxkva, in lần đầu trên tạp chí Sông Hương (số 37, tháng 4/5-1989, Huế), sau đó được in lại trong tập thơ Ðường xa (nxb Trẻ, 1989), Thơ Nguyễn Duy (Nhã Nam và NXB Hội Nhà Văn, 2010). Bài thơ cũng được chính tác giả đọc trên đài phát thanh Matxkva trong một chương trình tiếng Việt tháng 6/1990; được Phan Huy Đường dịch qua tiếng Pháp, sau đó được chọn in trong một tuyển tập thơ thế giới.

Mới đây, trong Đêm nhạc dân gian với thơ Nguyễn Duy tổ chức tại Trung tâm văn hóa Pháp ở Hà Nội 24/10.2015 bài thơ được tác giả và một số nghệ sĩ trình diễn. Xem cho biết

thủ bút Nguyễn Duy. Hình cop từ tapchisonghuong.com.vn . 

Nguyên tác bài thơ

Nhìn từ xa ... Tổ quốc!

Đối diện ngọn đèn
trang giấy trắng như xeo bằng ánh sáng

Đêm bắc bán cầu vần vũ trắng
nơm nớp ai rình sau lưng ta

Nhủ mình bình tâm nhìn về quê nhà
xa vắng
núi và sông
và vết rạn địa tầng

Nhắm mắt lại mà nhìn
thăm thẳm
yêu và đau
và quằn quại bi hùng

Dù ở đâu vẫn Tổ Quốc trong lòng
cột biên giới đóng từ thương đến nhớ

***
Ngọn đèn sáng trắng nóng mắt quá
ai cứ sau mình lẩn quất như ma

Ai?
im lặng!

Ai?
cái bóng!

A...
xin chào người anh hùng bất lực dài ngoẵng
bóng máu bầm đen sõng soài nền nhà

Thôi thì ta quay lại
trò chuyện cùng cái bóng máu me ta
***
Đã một thời ta mê hát đồng ca
chân thành và say đắm
Ta là ta mà ta vẫn mê ta (1)

Vâng - đã có một thời hùng vĩ lắm
hùng vĩ đau thương, hùng vĩ máu xương
mắt người chết trừng trừng không chịu nhắm

Vâng - một thời không thể nào phủ nhận
tất cả trôi xuôi - cấm lội ngược dòng

Thần tượng giả xèo xèo phi hành mỡ
ợ lên thum thủm cả tim gan
***
Ta đã xuyên suốt cuộc chiến tranh
nỗi day dứt khôn nguôi vón sạn gót chân
nhói dài mỗi bước

Thời hậu chiến vẫn ta người trong cuộc
xứ sở phì nhiêu sao thật lắm ăn mày?

Ai?
không ai!

Vết bầm đen đấm ngực

***
Xứ sở nhân tình
sao thật lắm thương binh đi kiếm ăn đủ kiểu
nạng gỗ khua rỗ mặt đường làng

Mẹ liệt sỹ gọi con đội mồ lên đi kiện
ma cụt đầu phục kích nhà quan

Ai?
không ai!

Vết bầm đen quều quào giơ tay

***
Xứ sở từ bi sao thật lắm thứ ma
ma quái - ma cô - ma tà - ma mãnh...
quỷ nhập tràng xiêu vẹo những hình hài

Đêm huyễn hoặc
dựng tóc gáy thấy lòng toang hoác
mắt ai xanh lè lạnh toát lửa ma chơi

Ai?
không ai!

Vết bầm đen ngửa mặt lên trời

***
Xứ sở linh thiêng
sao thật lắm đình chùa làm kho hợp tác
đánh quả tù mù trấn lột cả thần linh

Giấy rách mất lề
Tượng Phật khóc, Đức tin lưu lạc
thiện - ác nhập nhằng
công lý nổi lênh phênh

Ai?
không ai

Vết bầm đen tọa thiền

***
Xứ sở thông minh
sao thật lắm trẻ con thất học
lắm ngôi trường xơ xác đến tang thương

Tuổi thơ oằn vai mồ hôi, nước mắt
tuổi thơ còng lưng xuống chiếc bơm xe đạp
tuổi thơ bay như lá ngã tư đường

Bịt mắt bắt dê (2) đâu cũng đụng thần đồng
mở mắt... bóng nhân tài thất thểu

Ai?
không ai

Vết bầm đen cúi đầu lặng thinh

***
Xứ sở thật thà
sao thật lắm thứ điếm
điếm biệt thự - điếm chợ - điếm vườn...

Điếm cấp thấp bán trôn nuôi miệng
điếm cấp cao bán miệng nuôi trôn

Vật giá tăng
vì hạ giá linh hồn

Ai?
không ai

Vết bầm đen vò tai

***
Xứ sở cần cù
sao thật lắm Lãn Ông
lắm mẹo lãn công

Giả vờ lĩnh lương
giả vờ làm việc

Tội lỗi dửng dưng
lạnh lùng gian ác vặt
Đạo Chích thành tôn giáo phổ thông

Ào ạt xuống đường các tập đoàn quân buôn
buôn hàng lậu - buôn quan - buôn thánh thần - buôn tuốt...
quyền lực bày ra đấu giá trước công đường

Ai?
không ai

Vết bầm đen nhún vai

***
Xứ sở bao dung
sao thật lắm thần dân lìa xứ
lắm cuộc chia ly toe toét cười

Mặc kệ cỏ hoang cánh đồng gái góa
chen nhau sang nước người làm thuê

Biển Thái Bình bồng bềnh thuyền định mệnh
nhắm mắt đưa chân không hẹn ngày về

Ai?
không ai

Vết bầm đen rứt tóc

***
Xứ sở kỷ cương
sao thật lắm thứ vua
vua mánh - vua lừa - vua chôm - vua chĩa (3)
vua không ngai - vua choai choai - vua nhỏ...

Lãnh chúa sứ quân san sát vùng cát cứ
lúc nhúc cường hào đầu trâu mặt ngựa
luật pháp như đùa - như có - như không
một người đi chật cả con đường

Ai?
không ai

Vết bầm đen gập vuông thước thợ

***
?...?...?...

***
Ai? Ai? Ai?
không ai

Vết bầm đen còng còng dấu hỏi
***
Thôi thì ta quay về
còn trang giấy trắng tinh chưa băng hoại
còn chút gì le lói ở trong lòng
***
Đôi khi nổi máu lên đồng
hồn thoát xác
rũ ruột gan ra đếm
Chích một giọt máu đem xét nghiệm
tý trí thức - tý thợ cầy - tý điếm
tý con buôn - tý cán bộ - tý thằng hề
Phật và Ma... mỗi thứ tý ty

Khốn nạn thân nhau
nặng kiếp phân thân mặt nạ

Thì lột mặt nạ đi - lần lữa mãi mà chi
dù dối nữa cũng không lừa được nữa
khôn và ngu cũng có tính mức độ

***
Bụng dạ cồn cào bất ổn làm sao
miếng quá độ nuốt vội vàng sống sít
mất vệ sinh bội thực tự hào

Sự thật hôn mê - ngộ độc ca ngợi
bệnh và tật bao nhiêu năm ủ lại
biết thế nhưng mà biết làm thế nào

Chả lẽ bây giờ bốc thang chửi bới
thầy chửi bới nhe giàn nanh cơ hội

Chả lẽ bốc thang cỏ khô nhai lại
lạy ông cơ chế, lạy bà tư duy...
xin đừng hót những lời chim chóc mãi

Đừng lớn lối khi dân lành ốm đói
vẫn còng làm cho thẳng lưng ăn

Đổi mới thật không hay giả vờ đổi mới?
máu nhiễm trùng ta có thể thay chăng?

***
Thật đáng sợ ai không có ai thương
càng đáng sợ ai không còn ai ghét

Ngày càng hiếm hoi câu thơ tuẫn tiết
ta là gì?
ta cần thiết cho ai?

***
Có thể ta không tin ai đó
có thể không ai tin ta nữa
dù có sao vẫn tin ở con người

Dù có sao
đừng khoanh tay
khủng khiếp thay ngoảnh mặt bó gối

Cái tốt nhiều hơn sao cái xấu mạnh hơn?
những người tốt đang cần liên hiệp lại

***
Dù có sao
vẫn Tổ Quốc trong lòng

Mạch tâm linh trong sạch vô ngần
còn thơ còn dân
ta là dân - vậy thì ta tồn tại

***
Giọt từng giọt
nặng nhọc

Nặng nhọc thay

Dù có sao
đừng thở dài
còn da lông mọc còn chồi nảy cây (4)

Mátxcơva tháng 5-1988
TP. Hồ Chí Minh 19-8-1988.
(SH37/05&06-89)

---------------
(1) Một câu thơ của nhà thơ Chế Lan Viên hồi chiến tranh chống Mỹ.
(2) Bịt mắt bắt dê: một trò chơi dân gian của trẻ con.
(3) Chôm: ăn trộm - chĩa: ăn cướp (tiếng lóng)
(4) Một câu ca dao xưa.

Nguồn: tapchisonghuong.com.vn

*
Với những bài thơ mà Nguyễn Duy từng gọi là thơ hạng nặng như này, có lẽ đọc thầm bằng mắt, chậm rãi từng câu, thì hay hơn . . Chứ ngồi xem trình diễn như này, thấy cũng vui vui hay hay, nhưng nghe qua rồi trôi tuột, khó đọng lại được gì trong đầu.