Những bài học bầy đàn

tiếp tục câu chuyện về bầy đàn

Những bài học bầy đàn
Phạm Trần Lê

Theo lịch sử tiến hóa đã biết, con người là con trước khi là người. Để thấu hiểu bản thân, ta cần hiểu bản chất động vật ở bên trong mình - một loại động vật sống theo đàn.


Bài học của con đầu đàn

Hãy quan sát chú chó nhỏ trong gia đình bạn. Bạn cưng chiều chú ta hết mực. Cho ăn, uống, chỗ ngủ êm ấm, nhưng liệu bạn có cho được hạnh phúc?

Nếu bạn là người chủ trong nhà, bạn phải thể hiện đúng vai trò của một con đầu đàn. Chú chó của bạn chưa chắc đã vui khi bạn lúc nào cũng muốn cả hai thân thiết như bạn bè, nhưng chắc chắn nó sẽ là con vật bất hạnh nếu bạn không thể hiện mình là một con đầu đàn đúng nghĩa. Vì sao con vật luôn chạy lăng xăng cáu bẳn, sủa gay gắt với khách, cứ như thể chính nó mới là người chủ trong nhà. Và không ít lần cơn bức bối bên trong thôi thúc khiến con vật chạy xoay tròn một cách ngốc nghếch, tìm cách đuổi theo cái đuôi của chính mình.

Là con đầu đàn nghĩa là phải duy trì được đời sống tinh thần hài hòa cho các thành viên trong bầy. Dù có lúc gặp đầy đủ thuận lợi về nguồn thức ăn, nguồn nước, thời tiết phù hợp, nhưng con đầu đàn vẫn quyết định phải di chuyển. Chính điều đó giúp duy trì sự hài hòa trong đời sống tinh thần của cả bầy. Sự nhàn rỗi quá mức gây ra năng lượng thừa ứ. Nếu là trong mùa giao phối, các con đực sẽ giải tỏa bằng tính dục. Nhưng cũng có lúc chúng tìm niềm hưng phấn khác. Quyết đấu để cạnh tranh quyền lực của con đầu đàn có thể là một lựa chọn không tồi. Làm cách nào đó duy trì hài hòa niềm hưng phấn của cả đàn là nhiệm vụ của con đầu đàn, cũng là cách sống còn để duy trì vị trí thủ lĩnh.

Bài học về cha mẹ và con cái

Sự trong sáng và hồn nhiên của trẻ nhỏ khiến người lớn muốn trở thành người bạn của chúng. Trẻ thơ trở thành trung tâm của niềm hưng phấn trong gia đình. Một cách vô thức, cha mẹ đã đặt con cái vào vị trí đầu đàn trong gia đình. Đáp lại, bản năng tự nhiên khiến đứa trẻ muốn được duy trì trong vị trí quan trọng ấy. Đứa trẻ hờn dỗi, cáu bẳn, không nghe lời người lớn. Tất cả đều nhằm khẳng định vị trí của thủ lĩnh, đầu mối của mọi sự quan tâm.

Ham muốn làm đầu đàn không phải là tội lỗi. Nhưng cha mẹ cần làm gương cho con cái. Để chúng hiểu rằng thủ lĩnh là người điềm tĩnh trước các thử thách và biết chăm lo cho lợi ích của tập thể. Con của bạn không thể ngay lập tức trở thành một thủ lĩnh tuyệt vời, nhưng hoàn toàn có thể tập dượt từ rất sớm nếu như bạn có ý thức.

Nhưng nếu người lớn bỏ qua giai đoạn cho trẻ em vượt qua những thử thách nhỏ để tập dượt trở thành những thủ lĩnh độc lập, tự chủ, khi trưởng thành rất có thể chúng sẽ gặp phải những thử thách còn gian nan hơn nhiều.

Bài học về nhóm bè bạn

Đứng trong mọi bầy đàn, bản năng dạy chúng ta phải tìm một chỗ đứng, tức là được công nhận giá trị. Đối với trẻ em, thiếu niên, thậm chí cả với người lớn, được dư luận công nhận giá trị nghĩa là phải giống với số đông trong trang phục, trong cư xử, thậm chí cùng tư duy theo một kiểu, cùng phát ngôn theo một luận điệu. Ở mọi xã hội, dù văn minh hay chậm phát triển, người ta đều thấy những nhóm thanh thiếu niên trong đó các cá thể tìm cách trở nên giống nhau. Sự dập khuôn đó cũng không hiếm khi xảy ra ở cả những nhóm người tưởng như đã thành đạt, có địa vị được xã hội công nhận.

Cho dù bạn đang ở trong một nhóm dường như rất thành đạt, hãy nhớ rằng không phải khi nào nhóm cũng đúng. Nếu sự lệ thuộc vào nhóm ngăn cản bạn làm những điều mà bạn cảm thấy có ý nghĩa hơn, trở thành con người độ lượng, quả cảm hơn, vậy thì bạn phải cân nhắc. Chúng ta yêu quý bạn bè mình, họ ảnh hưởng sâu sắc tới ta. Nhưng bầy đàn không chịu trách nhiệm thay cho các quyết định mà chúng ta lựa chọn.

Bài học về vợ chồng và tình dục

Đời sống vợ chồng có thể là thử thách tinh tế nhất đối với khả năng tồn tại hài hòa trong bầy đàn của bạn. Giữa bản thân ta và người bạn đời, ai có tư cách làm thủ lĩnh? Một cách tự nhiên, người có cá tính mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn sẽ muốn làm thủ lĩnh. Người còn lại sẽ phải tôn trọng thiên hướng đó của bạn đời mình. Nhưng ngay cả người thủ lĩnh cứng rắn nhất cũng có lúc cần được nương tựa, che chở. Đó là lúc vai trò giữa hai bên cần phải được tạm thời đảo ngược lại. Như vậy, về bản chất thì cả hai đều lúc này hay lúc khác đóng vai trò thủ lĩnh, cùng tìm cách bổ khuyết cho nhau để duy trì sự hài hòa trong mối quan hệ. Sự trân trọng lẫn nhau là một phần không thể thiếu trong quá trình điều hòa này.

Tình dục là một giải pháp giúp điều hòa tâm lý. Nguồn năng lượng dư thừa được tiêu hao giúp chúng ta cảm thấy tạm thời hóa giải được những ẩn ức dồn nén trong đời sống hằng ngày, đặc biệt là những ẩn ức trong đời sống vợ chồng. Nhưng hai con người không hạnh phúc dễ biến ân ái thành thói quen hoặc nghĩa vụ đơn thuần, khiến nó trở thành khô khan và càng làm trầm trọng thêm rạn nứt trong mối quan hệ.

Hai con người chỉ có thể đạt tới khoái cảm một cách lâu dài nếu họ luôn mới mẻ đối với nhau. Người này đối với người kia phải luôn là một thế giới bí ẩn cần được khám phá. Cũng như một thủ lĩnh luôn biết di chuyển bầy đàn của mình đúng lúc nhằm duy trì sự hưng phấn ở mức hài hòa trong mỗi thành viên, người thủ lĩnh trong gia đình phải biết làm mới không gian tâm lý trong gia đình.

Bài học cho cá nhân

Mỗi con người là một thủ lĩnh của thế giới riêng mình. Ta không thể có hạnh phúc tối thiểu nếu thất bại trong chức phận ấy.

Bài học về con đầu đàn trong thiên nhiên hoang dã dạy ta rằng tự mình phải có ý thức điều hòa năng lượng và đời sống tinh thần của bản thân để có thể tồn tại cân bằng trong thế giới.

Bài học về cha mẹ và con cái dạy ta rằng muốn làm một thủ lĩnh đúng nghĩa, cho dù chỉ là cho riêng mình, thì phải cần cù học hỏi thay vì kiêu ngạo, yếu đuối, hay lười biếng.

Bài học về nhóm bè bạn dạy ta rằng không dễ dàng lệ thuộc vào các lề thói, khuôn khổ của một bầy đàn cố định. Giá trị của bản thân trong thâm tâm do chính mình tạo dựng và chịu trách nhiệm. Không có con đường tắt êm ái, kể cả khi con đường ấy được hợp lý hóa qua sự công nhận và nhất trí của số đông.

Bài học về đời sống vợ chồng dạy mỗi người biết hiến dâng và tôn trọng vai trò thủ lĩnh của người còn lại, cho dù vai trò ấy lộ ra rõ ràng hay tiềm ẩn bên trong.

Bài học về tình dục dạy ta rằng thế giới luôn bí ẩn, hãy luôn di chuyển bầy đàn của mình để khám phá, đi tìm điều mới mẻ bên trong mình và trong nửa còn lại.

Những va đập trắc trở trong đời sống, những bế tắc dồn nén, tất cả đều là thử thách để con đầu đàn bên trong ta chèo lái vượt qua, trong thế giới rộng lớn vô cùng.

Nguồn:Tạp chí Tia Sáng