Dư âm 2

nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý
tranh Nguyễn Xuân Hoàng
hình: blog hoinhacsi.org

Nguyễn Văn Tý sinh 1925 tại Vinh, tuy quê ở Sài Sơn, Hà Nội, trong một gia đình có bố là trùm phường bát âm, thạo hát văn, hát chèo và hát ả đào. Lớn lên ông học trường Quốc học Vinh, đồng thời học nhạc với giáo viên người Pháp, linh mục người Tây Ban Nha và nhạc sĩ người Hoa, từng chơi nhạc cho phòng trà ở Vinh.
Năm 1945, ông tham gia Việt Minh,  viết tác phẩm đầu tay Ai Xây Chiến Lũy năm 1949.
Năm 1950, ông sáng tác “Dư âm” tác phẩm làm ông điêu đứng nhưng cũng là tác phẩm làm nên tên tuổi Nguyễn Văn Tý. Giai thoại về Dư Âm được kể đi kể lại nhiều, đại khái ông lấy vợ năm 1946 nhưng đến 1947 thì bà mất, để lại cho ông một cô con gái. Vì thế bạn đưa về nhà người quen giới thiệu cô chị, nhưng lại bị hớp hồn bởi cô em. Mối tình bị ngăn cản, nên thăng hoa thành Dư Âm.

Tương tự một số ca khúc thời đầu kháng chiến chống Pháp như Tạ Từ của Tô Vũ, Gởi Gió Cho Mây Ngàn Bay của Đoàn Chuẩn Từ Linh, .. Dư Âm có dư vị lãng mạn của những ca khúc tiền chiến, cái lãng mạn lúc bấy giờ được kết án là "ủy mị", "tiểu tư sản" và vì thế tác giả bị kiểm điểm, bị buộc phải đến các đơn vị nói chuyện, đưa tác phẩm của mình ra tố khổ, dù kết quả như ông kể lại trong một cuộc phỏng vấn " trên tôi đứng kể tội Dư Âm, bộ đội ngồi dưới nghe chỉ cười ồ lên, và sau đó vẫn lén lút hát .."

Dư Âm


Đến 1951, Nguyễn Văn Tý giải ngũ và chuyển về công tác ở Chi hội Văn nghệ Liên khu IV
Bài Vượt Trùng Dương  sáng tác năm 1952 hoàn toàn đúng chính sách, nghe nói được giải thưởng gì đấy khá cao

Tay lái vung trên xác đế quốc đang trôi về hướng đông
Thuyền kháng chiến cứ vượt trên đà tiến công.
Dù gian khổ hát câu (là) trường kỳ (này)

Năm 1953 ông tục huyền với bà Bạch Lệ, em gái của nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương. Bà Bạch Lệ hơn ông ba tuổi, đã có một đời chồng và 4 con riêng, chính là nguồn cảm hứng để ông sáng tác Mẹ Yêu Con khi bà sinh thêm cho ông một cô con gái.

Mẹ Yêu Con (1956)


Năm 1957, ông cùng với Nguyễn Xuân Khoát, Đỗ Nhuận, Lưu Hữu Phước, Văn Cao được chỉ định thành lập Hội Nhạc sĩ Việt Nam, và ông là UV chấp hành Hội. Nhưng qua năm 1958 ông lại bị nêu tên trong nhóm "đầu sỏ" Nhân Văn Giai Phẩm chống lại sự lãnh đạo của Đảng đối với văn hóa văn nghệ.

Ko rõ vì sao ông bị qui vào nhóm NVGP, lại là thuộc thành phần đầu sỏ, trong danh sách tên đứng liền sau Văn Cao. Ko nhớ ông có viết gì cho các tờ Giai Phẩm hay Văn. Chẳng lẻ lí do lãng nhách vì Dư Âm được hát ở Nam, hay do ông đã sửa giúp nhạc cho một lãnh đạo Hội âm nhạc nên bị đẩy đi để giữ bí mật ? (xem Dư Âm Buồn và Ngược dòng số phận).

Kết quả là năm 1958 ông được lên các bản Mèo "thực tế" rồi viết Tiếng Hát Bản Mèo (1958) (nhớ lại trong thời kỳ này Nguyễn Tuân cũng đi thực tế tây bắc và viết Sông Đà, ..), sau đó nghe lời khuyên của Lưu Hữu Phước xin về Hưng Yên nghiên cứu dân ca .. trong thời gian này ông sáng tác Chim Hót Trên Cánh Đồng Đay (1963), Tiển Anh Lên Đường (1964), ..

Bài Ca Năm Tấn (1967)


Bài ca 5 tấn viết về quê lúa Thái Bình, mở đầu cho một mảng ca khúc của ông được gọi ngành ca, địa phương ca, dù viết do được đặt hàng, nhưng nhiều ca khúc đã thực sự chinh phục người nghe nhờ đã đưa dân ca vào rất êm ..

Em Đi Làm Tín Dụng


Người Đi Xây Hồ Kẻ Gỗ (1976)


Một Khúc Tâm Tình Người Hà Tĩnh (1974)


Cô Đi Nuôi Dạy Trẻ (1980)


Dáng Đứng Bến Tre (1981)


Nguyễn Văn Tý được bạn bè ông đùa là nhạc sĩ chuyên trị phụ nữ, có lẽ với ý phụ nữ chiếm phần quan trong các sáng tác của ông Bài ca phụ nữ Việt Nam, Mẹ yêu con, Tiễn anh lên đường, Bài ca năm tấn, Tấm áo chiến sĩ mẹ vá năm xưa.. bài nào cũng có bóng người phụ nữ ..

Tâm Áo Chiến Sĩ Mẹ Vá Năm Xưa


nhưng có lẽ cũng để bóng gió về tính đào hoa của ông - khá nhiều bóng hồng đã đi qua đời ông .. và đến tuổi U80 ông vẫn còn viết tình ca rất ngọt

Em Hát


Ru Người Trăm Năm (1999)


Năm 2003 ông còn sáng tác Mối Tình Câm, và 2006 viết trường ca Mười Bông Hoa Trinh Liệt Giữa Ngã Ba Đồng Lộc phổ thơ Bùi Mạnh Hảo, sau đó ông bị tai biến mạch máu não lần thứ hai, ko còn sáng tác gì nữa.

Hiện ông sống một mình trong một căn nhà nhỏ ở Sàigon, thỉnh thoảng có cô cháu được các con nhờ đến chăm sóc ..

Mời nghe lại Dư Âm với một số giọng ca

Duy Quang


Vũ Khanh


còn đây là clip trích từ chương trình Tác Giả Tác Phẩm, trong đó có phần Nguyễn Văn Tý kể về chuyện tình Dư Âm



Tạp chí âm nhạc trên RFA do Thy Nga phụ trách cũng có một chương trình dành cho Dư Âm: