Trần Hoàn - Lời người ra đi

Phùng Ngọc Hưng nghe hát "khúc dân ca" giận thì giận thương thì thương cảm xúc viết nên bài thơ Giận Mà Thương. Trần Hoàn đọc thơ đồng cảm phổ thành nhạc. Năm 1981 giữa lòng Moskva Đỗ Quý Doãn bấy giờ là sinh viên theo học ở đó đi xem đoàn Bông Sen qua biểu diễn, nghe Hồng Vân hát câu ví giặm giận thì giận thương thì thương viết bài thơ Giữa Mạc Tư Khoa Nghe Câu Hò Ví Giặm và lại được Trần Hoàn phổ nhạc.

nhạc sĩ Trần Hoàn

Trần Hoàn mê ví dặm và đã vận dụng làn điệu dân ca này vào nhiều sáng tác của ông, nhưng ông ko phải dân xứ Nghệ.

Trần Hoàn (1928 - 2003) tên thật Nguyễn Tăng Hích, quê Hải Lăng, Quảng Trị, nguyên Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin, phó ban  Tư tưởng - Văn hóa Trung ương.

Bút hiệu Trần Hoàn xuất phát từ câu hát Đào nguyên xưa Lưu Nguyễn quên trần hoàn trong bài Thiên Thai của nhạc sĩ Văn Cao ông yêu thích (nhưng theo vi.wikipedia thì thời Nhân Văn Giai Phẩm chính Trần Hoàn là người trực tiếp đánh Văn Cao, tuy không thấy wiki dẫn nguồn). Ngoài bút danh Trần Hoàn ông còn có bút danh Hồ Thuận An sử dụng khi trở lại chiến trường Bình trị Thiên thời 196x.

Ông được biết đến từ bản nhạc Sơn Nữ Ca sáng tác lúc ông 20 tuổi tại vùng rừng núi Quảng Bình

Một đêm trong rừng vắng
Ánh trăng chênh chếch đầu ghềnh,
Thấp thoáng bóng cô sơn nữ miệng cười xinh xinh.
Một đêm trong rừng núi
Có anh lữ khách nhìn trời xa xa,
Ngắm trăng say đắm một mình bâng khuâng.

Nói cô sơn nữ cho lãng mạn thế thôi, chứ thật ra như tác giả kể, cổ là một nữ sinh thành phố chính chủ lưu lạc lên rừng làm cách mạng. Như chàng. Như bao thanh niên thủa ấy ..



Bài này một số ca sĩ hát du kích thay cho lữ khách. Không rõ nguyên tác chính xác là gì. Nhưng Sĩ Phú, cũng như nhiều ca sĩ khác ở nam trước 1975 vẫn thường hát lữ khách. Có lẻ lữ khách mới đúng tâm tư của các chàng thư sinh vừa bước ra từ những trang sách của Nhất Linh .. .

Cùng chủ đề này, Tô Hải có Nụ Cười Sơn Cước sáng tác vào mấy năm đầu kháng chiến và cũng như Sơn Nữ Ca, thường được xếp vào loại tiền chiến, có thể một phần để tiện phổ biến trong vùng , nhưng quan trọng hơn, chúng đã nối tiếp cái air lãng mạn của các ca khúc tiền chiến .



Một bài khác của Trần Hoàn sáng tác từ hồi đầu kháng chiến, trước 1975 ở Nam khá nhiều ca sĩ hát. Giờ nghe Thu Hiền.



bản nhạc ông viết khi phải chia tay với người vợ cưới mới được một tuần để lên đường công tác .. Giai điệu tươi sáng, dễ hát, bọn con nít rất thích chế

Một chiều anh chết đi em nhớ mua anh một cái hòm,
Nghe dặn này .. rằng có cúng thì đừng làm gà
Rằng có cúng thì đừng mời thầy đừng mời ai cả nghe em
Chanh còn đây muối con đây
Có làm gà thì bóp rau răm
Bóp xong rồi thì lấy con ăn ..

Vỗ Bến Lam Chiều cũng là bản nhạc ông viết tặng vợ, vốn là một cô gái sông Lam.

Mẹ sinh em ven bờ sông Lam
Tóc hoen nắng gió mặn mòi gió biển
Bụi đỏ bám sao mà yêu mến thế ...



Bài hát phổ thơ Thúy Bắc. Thúy Bắc cũng là tác giả bài thơ Gửi được Phan Huỳnh Điểu phổ nhạc



đọc thơ

Gửi
thơ Thúy Bắc

Trường Sơn Đông
Trường Sơn Tây
Bên nắng đốt
Bên mưa quây

Em dang tay
Em xoè tay
Chẳng thể nào
Che anh được

Rút sợi thương
Chằm mái lợp
Rút sợi nhớ
Đan vòm xanh

Nghiêng sườn Đông
Che mưa anh
Nghiêng sườn Tây
Xoà bóng mát

Rợp trời thương
Màu xanh suốt
Em nghiêng hết
Về phương anh

1973

Em Thúy . tranh Trần Văn Cân

Thúy Bắc (1937 - 1996) là em ruột hai nhà phê bình văn học nổi tiếng Hoài Thanh, Hoài Chân, tức cũng là cô ruột của Nguyễn Thị Phương Thúy, mẫu cho em Thúy của Trần Văn Cẩn và là tác giả bài thơ dược Doãn Nho phổ thành ca khúc nổi tiếng Người Con Gai Sông La.



Thời kỳ chống Mỹ, Trần Hoàn có bài Lời Ru Trên Nương



bản nhạc phổ bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm.

đọc thơ

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng
Mồi hôi mẹ rơi trên má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời:

- Ngủ ngoan A Kay ơi, ngủ ngoan A Kay hỡi
Mẹ thương A Kay, mẹ thương bộ đội
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần
Mai sau con lớn vung chày lún sân…

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ
Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka Lưi
Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ
Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.

- Ngủ ngoan A Kay ơi, ngủ ngoan A Kay hỡi
Mẹ thương A Kay, mẹ thương làng đói
Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka Lưi…

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ
Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng
Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông
Mẹ địu em đi để giành trận cuối
Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.

- Ngủ ngoan A Kay ơi, ngủ ngoan A Kay hỡi
Mẹ thương A Kay mẹ thương đất nước
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do…

25-3-1971

Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm có kể lại ông viết bài thơ năm 1971, trong dịp nhà thơ cùng đồng đội đến một bản làng Tà Ôi nhận gạo, chứng kiến nỗi nhọc nhằn của những phụ nữ vừa địu con vừa giã gạo nuôi bộ đội.

Bài thơ được ca ngợi là tượng đài tráng lệ về bà mẹ Việt Nam “anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang”, được giảng dạy trong chương trình Văn 9.

Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do

Bài thơ viết năm 1971, như vậy ước mơ thấy Bác Hồ có lẻ chỉ mang ý nghĩa tuọng trưng, là mơ đất nước thống nhất, được ra Hà Nội thăm lăng ... Ước mơ này đạt rồi. Nhưng còn ước mơ kia ? Bài thơ vừa mới đây có phải là câu trả lời của ông, một cựu UV BCT ?

đọc thơ

Đất nước những năm thật buồn

Nửa đêm ngồi dậy hút thuốc vặt
Lần mò trên trang mạng tìm một tin lành
Như kẻ khát nước qua sa mạc
Chung quanh yên ắng cả
Ngoài đường nhựa vắng tiếng xe lại qua
Người giàu, người nghèo đều ngủ
Cả bầy ve vừa lột xác
Sao mình thức ?
Sao mình mải mê đeo đuổi một ngày mai tốt lành ?
Bây giờ lá cờ trên Cột cờ Đại Nội
Có còn bay trong đêm
Sớm mai còn giữ được màu đỏ ?
Bây giờ con cá hanh còn bơi trên sông vắng
Mong gặp một con cá hanh khác ?
Bao giờ buổi sáng, buổi chiều nhìn ra đường
Thấy mọi người nhẹ nhàng, vui tươi
Ấm áp ly cà phê sớm
Các bà các cô khỏe mạnh yêu đời
Hớn hở tập thể dục
Bao giờ giọt nước mắt chảy xuống má
Không phải gạt vội vì xấu hổ
Ngước mắt, tin yêu mọi người
Ai sẽ nắm vận mệnh chúng ta
Trong không gian đầy sợ hãi ?
Những cây thông trên núi Ngự Bình thấp thoáng ngọn nến xanh
Đời đời an ủi
Cho người đã khuất và người sống hôm nay …

Nguyễn Khoa Điềm
22.4.2013

Ca khúc Một Mùa Xuân Nho Nhỏ phổ thơ Thanh Hải



Thanh Hải sinh 1930 người Huế, viết bài thơ năm 1980 chỉ trước khi mất mấy tháng do ung thư. Lúc bấy giờ Thanh Hải là Tổng thư ký Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên, còn Trần Hoàn đang là Trưởng Ban Tuyên huấn Bình Trị Thiên kiêm Chủ tịch Hội Văn nghệ tỉnh.

Thời 1980 cả nước đói vàng mắt, ăn thì bo bo, sắn độn cơm .. hai ông viết ra được một mùa xuân dầu có nho nhỏ thì kể cũng tài ...

Nghe lại Lời Người Ra Đi, lần này với Bảo Yến.



-------
Tham khảo:
- http://www.baomoi.com/Ca-khuc--Mot-mua-xuan-nho-nho-cua-nhac-si-Tran-Hoan-Khuc-hoan-ca-thang-hoa-tu-nuoc-mat/152/10323203.epi
-http://www.tienphong.vn/van-nghe/150639/Chuyen-tinh-cua-Bo-truong-nhac-si-Tran-Hoan.html
-http://vietbao.vn/Van-hoa/Vinh-biet-nhac-si-Tran-Hoan-Van-nhu-cung-ong-nghe-cau-ho-vi-dam/45122020/181/
- http://www.baomoi.com/Su-that-ve-bai-dan-ca-Gian-ma-thuong/71/2989673.epi