Trần Dzạ Lữ 1 - Tình đời

Đêm mưa nghe tiếng đàn bầu nhạc Nguyên Chương, ý thơ Trần Dzạ Lữ, tiếng hát Hoài Nam

Trần Dzạ Lữ tên thật Trần Văn Duận, người Huế, sinh 1949, xuất hiện trên báo chí Sàigòn từ những năm giữa thập niên 1960 với những bài thơ tình lãng mạn về những cô tôn nữ áo trắng ..

Anh chưa nhìn sao em đà cúi mặt
Để buổi chiều bẽn lẽn ở sau lưng ?
Bước chân chim hình như cũng ngại ngùng
Anh sửng sốt thả rơi tình, ân hận...

(...)

Anh chưa nhìn sao em đà cúi mặt
Hay là anh giống hệt một gã khờ ?
Em - tháng giêng ngon cũng vừa bay mất
Và cuối hồn anh còn chút dư hương...

(Tặng người áo trắng)

Chiến tranh ngày càng ác liệt, ông phải nhập ngũ, thành sĩ quan tham gia trực tiếp vào cuộc chiến

Chiều Mai Lộc núi đồi điên loạn
Quân hai bên đánh đá mút mùa
Thằng xấu số chết vì xấu số
Bỏ vợ con đau xót ở quê nhà
(Chiều Mai Lộc)

một cuộc chiến buồn bã ông chả muốn nhắc

Em đừng hỏi ở rừng có gì lạ
Có gì đâu ngày buồn bã vô cùng
Đêm thì tối nhớ trăm phương ngàn ngã
Nhớ mẹ già hôm sớm mỏi mòn trông
(...)
Em đừng hỏi ở rừng có gì lạ
Có gì đâu rừng rú điêu tàn
Nai lạc dấu - ngàn thương trăng cũ
Ta nhớ người tình quay quắt trong sương.
(Thư gửi người ở lại - 1973)

và mơ một ngày

Ngày tàn cuộc người về thăm quê quán
đồng cỏ mừng đón vó ngựa hồng xưa
chuyện chiến tranh coi như là dĩ vãng
sông Thanh Bình tấp nập bến đò đưa
(...)
Giọt lệ mừng và tay vui vẫy gọi
Bếp lửa hồng nhúm lại buổi hoang sơ
(…)
Có chị hồi sinh tuổi xưa rực rỡ
Phơi tóc chiều xuân bên giậu hoa vàng
(..)
Rồi mình sẽ ở đời đời với Huế
hương xuân reo thuở có lại quê nhà
dù đói dù no tình người vẫn mới
phải không em,người yêu dấu của ta?
(Ngày Tàn Cuộc - 1974)

Hòa bình trong trí ông tươi hồng rực rỡ làm sao .., nhưng sự đời đâu đơn giản vậy .. Học tập cải tạo, rồi bươn chải kiếm sống .. Ông đi bán bánh mì dạo, bán ve chai .. Có lần ông theo binh đoàn tìm trầm không ngậm ngãi vào rừng xanh mong đổi đời. Nhưng số phận chẳng mỉm cười, ông đành bỏ lại ý định ở đời với Huế, tha phương cầu thực ..

Lang thang nhiều nơi, cuối cùng dạt vào Sài gòn sống nhờ trên gác lửng bên nhà vợ, vá xe đạp lề đường, rồi phụ vợ bán rau muống ..

Ta bán rau xanh, ngày mệt lử 
Đêm còn ngồi đọc sách thánh hiền 
Cố quên cơm áo - vòng danh lợi
Sao đời nỡ hối thúc bên lưng?

Mười năm ở chợ không thay đổi
Tâm tánh ta xưa vốn thật thà
Đâu ước công hầu mơ khanh tướng
Bạc tuổi thanh xuân mong có nhà!
(Ở chợ - 1989)

Làm tắt quạt để kiếm sống

Không có ngày Chủ nhật
Đủng đỉnh nữa cho mày
Suốt tuần là thứ hai
Quay như con lật đật…

Tình yêu cũng lặn mất
Trong ký ức xanh xưa
Vòng đời quay liên tục
Cơm áo mù mộng mơ!
(Tự Nói Với Mình)

Nhiều đêm về tôi cứ đi liêu xiêu
Những sáng sớm đi làm, ăn cơm nguội…
Em hỏi tội tôi: Có đi ăn phở
Dạ thưa em tôi mà biết…chết liền!
(Thơ và tiền)

thấy mình có lỗi xiết bao với vợ

Xin lỗi em cô gái Sài Gòn
Đã vì ta mà xa giảng đường, thư viện
Xa thời mộng-mơ-lưu-luyến
Để hóa thành cổ tượng giữa trầm luân

Vì áo cơm mà em ra chợ
Một hồn buồn giữa cõi rau xanh
Ngày văng tục trên miệng người láu cá
Mà em thì líu lưỡi bởi không quen
(Mùa Xuân Trò Chuyện Với Gác Lửng)

Mười năm ở chợ không tri kỷ. Đến ngày xuân cũng đi trò chuyện với gác lửng. Cảnh sống nhờ trên gác lửng nhà vợ ấy, liệu ông có thoải mái sau một ngày quay như con lật đật ? hay

.. biến thành người câm
Trong ngôi nhà buồn bã
Ra vô như khách lạ
Tôi lại là người dưng…

(..)

Mượn chén rượu xua buồn
Mượn câu thơ bầu bạn
Em gần trong gang tấc
Sao lại xa ngàn trùng ?

(Câm)

Bài thơ cẩn thận ghi chú viết hộ nỗi lòng của một người nhưng có thật không có chút nào nỗi lòng ông trong ấy ? Những đắng cay cuộc đời thì kẻ trượng phu không khóc, nhung lắm lúc cũng phải kêu lên

M Ẹ Ơ I !

Mẹ ơi mẹ giữa vòng đời nghiệt ngả
Nhiều khi con phải vượt lên chính mình
Trước mặt, sau lưng hố thẳm rập rình
Đường thiên lý cứ hỏi lòng hối hả ?

Bỏ quê quán để trở thành khách lạ
Mẹ đừng buồn con - một đứa phiêu linh
Bỏ dòng sông Hương một thuở tự tình
Ôm trôi nổi để gặm hoài đắng, chát…

Bao nhiêu năm con vẫn còn ngơ ngác
Chốn thị thành, mai mốt sẽ về đâu ?
Ly rượu cạn, hồn đau, ai tri kỷ ?
Thèm lời ru của mẹ đến chiêm bao !.

Vũ Hữu Định đã viết những giòng thơ đầy đau xót về người bạn của mình những năm tháng ấy

xa nhau càng nghĩ càng thương
thằng bạn thơ cuộc đời bầm dập
trốn lính, đi lính, rồi thì học tập
thương ơi câu nói “ ở răng cho vừa đời ”

nghe nói mầy về quê đi bán bánh mì
vợ giặt mướn cho nhà thương đẻ
rồi nghe mầy đi Nam trở lại
quê không dung nổi đôi vợ chồng thơ
(Vũ Hữu Định - tết, nhớ thằng bạn xa quê)

Bẳng một dạo đi ngang bãi xe không thấy, nghe nói ông được về làm bảo vệ cho một công ty .. Không phải chạy đong gạo từng bữa, ông đã có thì giờ đong gái

ĐONG

Ngó lên cây bưởi đơm hoa
Ngó xuống lại thấy một…ma chưa chồng !
Tui đây răng lại không đong
Đong như đong gạo cho xong, O hè?

cũng đã sắm pc để

Đêm đêm anh lướt nét
Tìm kiếm bóng hình em
Sợ sẩy một mối tình
Đắm say và da diết…
(Lướt Net - 2011)

Thế là cuối cùng bước vào tuổi xế chiều, nợ áo cơm không còn quá nặng .. Ông cũng đã mua được căn nhà riêng, dù nhỏ .. Đứa con gái duy nhất cũng đã trưởng thành, đã lấy chồng và mấy năm trước ông đã đem vợ chồng con gái về quê ra mắt họ hàng nội ngoại ..

Thế nhưng nỗi buồn dường như vẫn còn đó ..  

Thơ Tràn Dzạ Lữ

MỘT NGÀY Ở PHỐ
Đọc

Buổi sáng
Chàng thức dậy lúc 5 giờ
Pha một ly cà phê đen ra balcon ngồi
Đốt một điếu thuốc đầu ngày
Nhả khói và mường tượng…
6 giờ
Ra khỏi nhà đón xe buýt đi làm
Lên chuyến xe chật như nêm
Tiếng ồn ào
Tuồn ra cùng khói bụi…
Xe đến ngả tư Hoàng Văn Thụ
Người đàn bà quen đi mỗi ngày
Cánh tài xế thường kêu là đại ca
Bước lên
Việc đầu tiên là văng tục
( Làm như không văng tục bà ta không thể sống! )
Chàng chợt nghe một cô bé tuổi teen
Khoe với bạn
Đêm qua đi ăn cháo Vịt với người tình
ở cư xá Thanh Đa
Em khác phun ra câu vừa cặp một đại gia
Nhiều tiền lắm của
Chốn phù hoa
Buổi trưa
Chàng lôi “gô” cơm tự nấu mang theo ăn qua loa
Với món cá kho độc nhất
Thời buổi thật lạ lùng
Mọi thứ đều tăng giá
Mà lương không tăng
ừ thôi ăn để mà sống
Chứ không sống để mà ăn !
Quơ tay lấy tờ báo liếc qua
Thời @ sao mà nhiễu loạn
Cướp tiệm vàng
Bay đêm đập-đá-rồi-xả-đá
Chồng đốt cháy vợ vì nổi cơn ghen...
Buổi tối
Chàng về đến nhà lúc 19 giờ
Phụ nàng lo bữa cơm tối
Rồi giặt đồ cho vợ
( Nàng mắc bệnh hai bàn tay tê cứng đã bao năm ! )
Cơm nước xong lên mạng
Chat chít với tình hư ảo
Để quên đi
Tình thật của chàng buồn hơn củi nỏ
Ở phố hơn 30 năm rồi
Sao lòng chàng như chốn đồng không mông quạnh
Bạn bè dần trôi xa
Tri kỷ thì hiếm…
10 giờ
Đi ngủ và mơ thấy một khoảng trời riêng…

( SàiGòn cuối tháng 9 năm 2011)

TỰ THÚ II
Đọc

Ta hiền như cục đất
Thiên hạ tưởng là ngầu
Làm thơ thì đầy rượu
Thực tế có gì đâu?

Cơm áo cùng kẻ chợ
Cứ tưởng ta giang hồ
Lòng trong đâu có đục
Mắt buồn cõi phù hư…

Hồ nghi ta sát gái
Đâu biết ta thất tình?
Có khi ứa nước mắt
Vì con sáo sang sông!

Mười năm lỡ áo rách
Nơi xứ lạ quê người
Hồ nghi ta kẻ cắp
Thật tình thèm rong chơi…

Ta hiền nên chẳng vui
Giữa bon chen chợ đời
Ôm đàn mà hát hỏng
Lang thang bóng bên trời!

Mùa xuân lại về ngồi
Hiên xưa mà nhớ mẹ
Nhiều năm con đi biệt
Chữ hiếu quăng đâu rồi?

( SàiGòn tháng 10 năm 2010 )

Ở chợ 
Đọc

                tặng Trần Xuân An

Mười năm ở chợ không tri kỷ
Ta đứng thu thân một nỗi buồn 
Sáng bảnh mắt ra, ngồi độc ẩm
Chiều về tra vấn lấy lương tâm

Mười năm ở chợ, ơi trần trụi 
Em ạ, em xa ở chốn nào?
Có thấy ngày xanh ta chuốt mộng
Không thành, nên đắp chiếu thương đau...

Ở chợ đông, sao hồn cứ lạnh
Đốt thuốc hoài không ấm nửa chiều?
Thiên hạ đùn nhau đi kiếm sống
Nhân ái? Tang-thương-ngẫu-lục nhiều

Ta bán rau xanh, ngày mệt lử 
Đêm còn ngồi đọc sách thánh hiền 
Cố quên cơm áo - vòng danh lợi
Sao đời nỡ hối thúc bên lưng?

Mười năm ở chợ không thay đổi
Tâm tánh ta xưa vốn thật thà
Đâu ước công hầu mơ khanh tướng
Bạc tuổi thanh xuân mong có nhà!
 
Hồn ta ở chợ thương quê cũ
Nhớ áo nâu xưa, nhớ mẹ già
Nhớ bông bưởi rụng đêm mười sáu 
Thơm ngát môi em trước hiên nhà... 
Mười năm ở chợ không tri kỷ
Gác chuyện văn chương thấy chẳng đành
Nên ta độc thoại - Ta đây nhỉ?
Thương nhớ xa xăm một bóng hình.
1989

(trích từ tập thơ "Hát dạo bên trời").

Tác phẩm Trần Dzạ Lữ:
Hát Dạo Bên Trời (1995)
Gọi Tình Bên Sông (1997)
và thơ in chung trong nhiều tuyển tập

Trên các trang web sau có đăng một số thơ của Trần Dzạ Lữ
- art2all.net
- vanchuongviet.org
- luanhoan.net