Quốc tộ

國祚如藤絡， Quốc tộ như đằng lạc

南天裏太平。 Nam thiên lí thái bình.

無為居殿閣， Vô vi cư điện các

處處息刀兵。 Xứ xứ tức đao binh.

法順禪師        Pháp Thuận thiền sư

Giản thể. 国祚如藤络，南天里太平。无为居殿阁，处处息刀兵。

Nghĩa. Vận nước.

Nếu vận nước như cuộn mây quấn quít với nhau, người trong nước đoàn kết một lòng,
thì trời nam sẽ được thái bình.
Nếu triều đình dùng chính sách vô vi,
thì nơi nơi sẽ không còn cảnh xung đột, chém giết nhau.

Tạm dịch

Vận nước như mây quấn,

Trời nam hưởng thái bình.

Triều đình không độc đoán,

Chốn chốn dân yên lành.

Chú

- 國祚 quốc tộ: vận nước. 祚tộ: vận hạnh, phúc khí.

- 藤絡 cuộn dây mây quấn quýt. Trong bài, là ẩn dụ về sự đoàn kết. 藤 đằng: loài thực vật mọc thành bụi quấn quýt. 藤子 cây mây. 絡lạc: sợi bông thô; quấn quanh.

- 無為 vô vi: nghĩa đen là không làm gì. Nhưng thường được như một thuật ngữ triết học, với nội dung vô cùng hàm súc. Lão tử có lẽ là người đầu tiên dùng thuật ngữ này (Đạo đức kinh, II, ..). Vắn tắt, vô vi là lối sống thuận theo tự nhiên, không cưỡng cầu, không gò ép theo ai. Trên bình diện quốc gia, vô vi là nhà nước để cho dân sống cuộc sống vô vi ấy, không áp đặt ý chí chủ quan của mình lên người dân. Thuật ngữ này cũng được Khổng tử dùng (Luận ngữ, 15.5). Và sau này, Phật giáo cũng mượn để dịch chữ asamskrta của tiếng Phạn (Lê Mạnh Thát, Bài thơ Vận nước và Tư tưởng chính trị của Thiền sư Pháp Thuận, phatgiao.org.vn), dĩ nhiên, nội hàm có một số khác biệt. Nguyễn Lang dùng chữ "đạo đức" để dịch chữ "vô vi" trong bài thơ này (VNPG sử luận) [1].

- 殿閣 điện các = cung điện; ở đây chỉ triều đình.

法順禪師 Pháp Thuận thiền sư (915 - 990), tên thật là Đỗ Pháp Thuận. Bài thơ này là ý kiến trả lời của ông khi được vua Lê Đại Hành hỏi về vận nước.

---

[1] Bản dịch của Nguyễn Lang:

Vận nước như dây quấn,

Trời Nam ôm thái bình.

Đạo đức ngự cung điện,

Muôn xứ hết đao binh.

(Việt Nam Phật giáo Sử luận I , NXB Lá Bối, in lần thứ 1, S, 1973).

TT Thích Mật Thể dùng chữ không sinh sự để dịch chữ vô vi

Ngôi nước như dây quấn,

Trời Nam mở thái bình.

Trên điện không sinh sự,

Đâu đó dứt đao binh.

(Việt Nam Phật giáo sử lược. NXB. Tân Việt, in lần thứ 1 năm 1943)