Quê Hương - Giang Nam

tranh: lấy trên net

Nhà thơ Giang Nam tên thật Nguyễn Sung, sinh năm 1929 tại Khánh Hòa, tham gia Việt Minh từ 8/1945, đã từ giữ nhiểu trọng trách: Tổng biên tập báo Văn Nghệ, CT Hội Văn nghệ Phú Khánh, PCT  UBND tỉnh Phú Khánh ..

Ông đã cho xuất bản hơn 10 tập thơ, truyện .. nhưng người ta biết ông chủ yếu qua bài thơ Quê Hương.

Bài thơ Quê Hương được ông viết năm 1960 khi nghe tin vợ hoạt động du kích bị bắt cùng với con gái và bị giết.. Bài thơ sau đó được trao giải nhì Báo Văn Nghệ, và vợ con ông thật ra cũng không hề bị giết chết, đã được thả ra sau hai năm tù.

Bài thơ từng được chọn đưa vào giảng dạy ở nhà trường phổ thông, nhưng trong một đợt cải cách chương trình, bài thơ đã bị loại; nghe đâu là vì những từ chim bướm được dùng trong bài, ngày nay bị xem là nhạy cảm . Thật ra có lẻ còn vì bài thơ có nhiều chổ viết khá dễ dãi.

Bài thơ đã được một số nhạc sĩ phổ nhạc. Mời nghe lại bài thơ nổi tiếng một thời qua một số giọng ngâm, và mấy bản nhạc phổ từ bài thơ ..

Quê Hương - Giang Nam - Hồng Vân ngâm


Quê Hương - Vũ Đúc Quân phổ nhạc  - Cao Trí ca


Quê Hương - Minh Ngọc ngâm


Quê Hương - Võ Tá Hân phổ nhạc - Khắc Dũng ca


Quê Hương - Lệ Quyên ngâm


Quê Hương - Nguyễn Văn Chính phổ nhạc


Quê Hương - Vũ Kim Dung ngâm


Đọc thơ: Quê Hương

Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường
Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ:
"Ai bảo chăn trâu là khổ?"
Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao
Những ngày trốn học
Đuổi bướm cầu ao
Mẹ bắt được...
Chưa đánh roi nào đã khóc!
Có cô bé nhà bên
Nhìn tôi cười khúc khích...

***

Cách mạng bùng lên
Rồi kháng chiến trường kỳ
Quê tôi đầy bóng giặc
Từ biệt mẹ tôi đi
Cô bé nhà bên - (có ai ngờ!)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi!)
Giữa cuộc hành quân không nói được một lời
Đơn vị đi qua, tôi ngoái đầu nhìn lại...
Mưa đầy trời nhưng lòng tôi ấm mãi...

***

Hoà bình tôi trở về đây
Với mái trường xưa, bãi mía, luống cày
Lại gặp em
Thẹn thùng nép sau cánh cửa...
Vẫn khúc khích cười khi tôi hỏi nhỏ
Chuyện chồng con (khó nói lắm anh ơi!)
Tôi nắm bàn tay nhỏ nhắn ngậm ngùi
Em vẫn để yên trong tay tôi nóng bỏng...

Hôm nay nhận được tin em
Không tin được dù đó là sự thật
Giặc bắn em rồi quăng mất xác
Chỉ vì em là du kích, em ơi!
Đau xé lòng anh, chết nửa con người!

Xưa yêu quê hương vì có chim có bướm
Có những ngày trốn học bị đòn roi...
Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất
Có một phần xương thịt của em tôi
1960

Nguồn: Giang Nam, Tháng Tám ngày mai, Nxb Văn học, 1962
(thivien.net)

Đọc thơ Nghe em vào Đại học

Nghe em vào đại học
Nửa tin nửa ngờ, tên lại trùng tên...
Hôm nay nhận được thư em
Nét chữ nghiêng nghiêng cười trên giấy trắng
Anh ngồi đây thấy trời hửng nắng
Trên Hồ Gươm và trên mái đầu em
Ngọt gió quê hương, sông rạch dịu hiền...
Miền Nam, em ơi còn nhớ
Kháng chiến năm nào gian khổ
Đồn giặc bủa vây, thôn xóm điêu tàn
Trường, giặc đốt rồi, còn lại ánh trăng
Giữa hai trận càn, anh dạy em học chữ
Mẩu than đen vẽ lên tường gạch đỏ
Những lá cờ sao bên những vòng tròn
Đầu nghiêng nghiêng theo nét chữ run run...
Có những buổi học em học bài không thuộc
Anh không mắng nhưng em buồn em khóc!
Thương em, anh cố dỗ dành:
"Ráng học sau này cho được bằng anh
Để chép bài ca, đọc thông tin tức!"
Ôi! mơ ước tầm thường, đơn giản nhất
Sao ngày xưa vẫn quá lớn, em ơi!

"Bài ca" hôm nay em chép được rồi
Không phải bài "Đoàn quân đi..." thuở trước
Anh chưa bước chân vào trường đại học
Chưa lên giảng đường, chưa mặc áo sinh viên
Chưa biết vì sao ngày tối tiếp liền
Chưa biết quê ta nơi nào nhiều quặng...
Giặc dành cho ta nhà tù, bom đạn
Bảy năm rồi trong máu lửa đấu tranh
Thầy giáo dạy em năm trước học vần
Vẫn chưa vượt quá chương trình cấp một!
Vẫn chật vật với những bài số học!
Thư viết cho em phải xóa sửa mấy lần!
Anh không buồn vì anh biết em anh
Đang ngồi thay anh dưới mái trường đại học

Mai ngày nước nhà thống nhất
Em lại về dạy chữ cho anh
Không phải bằng than vẽ, gạch thềm đình!
Không phải phập phồng giữa vòng đai giặc...
Em sẽ bảo anh: "Cố lên, gắng học!..."
Anh sẽ mỉm cười nhớ những đêm trăng...
Chế độ cho em đôi cánh chim bằng
Và vinh dự được làm người đi trước!

Anh sẽ để riêng một đêm thức suốt
Kể em nghe chuyện chiến đấu miền Nam...
Câu chuyện mở đầu: "Thuở ấy, ở quê hương
Anh chỉ học có một trường: Cách mạng..."
8-1961

Nguồn: Giang Nam, Tháng Tám ngày mai, Nxb Văn học, 1962
(theo thivien.net)