Logic và cú pháp của thành ngữ, tục ngữ

Có nhiều câu thành ngữ, tục ngữ ngẫm thấy kì kì. Ví dụ

Mẹ tròn con vuông
Thượng cẳng chân, hạ cẳng tay

Mẹ tròn còn có thể hiểu được. Đấy là mẹ thời gian bầu bì sinh đẻ ăn nhiều mà lười tập thể dục nên pếu. Nhưng con vuông là con ra làm sao ? Chân sao lại thượng, tay sao lại hạ ? Ví dụ khác

Anh em là ruột là rà,
Vợ chồng như áo cởi ra là rồi

so sánh với

Vợ chồng là ruột là rà
Anh em thì có cửa nhà anh em

Hai câu hình như đang đá nhau ?

Mời nghe GS Nguyễn Đức Dân lý giải những điều nghe có vẻ phi logic trên đây. Bài nguyên đăng trên báo Tiền Phong hồi 2001, sau in trong tập Nỗi oan thì, là, mà. File audio do Ngọc Hân đọc, lấy từ sachnoi.com.

GS Nguyễn Đức Dân - hình trên net

GS. TS. Nguyễn Đức Dân, sinh 1936, cháu của cụ Tam nguyên Nguyễn Khuyến, bậc đại nho nổi tiếng hồi cuối thế kỷ XIX, tác giả của Thu điếu, Thu vịnh .. . Năm 1954 sau khi tốt nghiệp phổ thông, ông thi vào khoa Toán Lý ĐHSP Hà Nội khóa đầu tiên. Đỗ cao, được tập trung học ngoại ngữ chuẩn bị đi tây du học, nhưng sau mấy tháng thì bị trả về địa phương vì thuộc diện gia đình địa chủ,  dù bố là đảng viên, có huân chương kháng chiến hạng 2, bởi thực chất là dành chỗ cho con em một vị chức sắc khác. Năm sau ông lại thi vào khoa cũ. Tốt nghiệp được đưa về dạy ở ngôi trường nổi tiếng Chu Văn An. Muốn có kiến thức để dạy tốt, ông đọc thêm nhiều các sách toán sơ cấp của Nga, tham dự những xemina của GS Lê Văn Thiêm, Hoàng Tụy, .. Rất nhiều khi việc học tập bị trở ngại do đụng giờ họp. Bức xúc ông viết một bài báo phản ánh tình trạng này. Bí thư Sở bấy giờ bực, kéo luôn ông về sở " đưa tay ấy lên sở xem hắn sắp xếp họp hành thế nào”. Được giao chỉ đạo môn toán cấp 3, ông đã tổ chức mở các lớp bồi dưỡng Toán. Đào tạo được nhiều hs có thành tích cao trong các kì thi HSG, ông được Bộ mời về dạy lớp bồi dưỡng do Bộ mở. Đến năm 1966 được cử đi Ba Lan làm nghiên cứu sinh. Qua đây, ko còn GS Toán nào nhận hướng dẫn, ông đành làm NCS về Ngôn ngữ học. Lấy xong Tiến sĩ, trở về nước, mất một năm trời chờ công tác vì sở đẩy lên bộ, bộ đùn về sở, chả nơi nào nhận, ông bèn tìm đến trường ĐHTH xin về khoa Ngữ văn, khai sinh ra bộ môn Ngôn ngữ học thống kê ở Việt Nam. Sau này ông vào dạy ở ĐH KHXH&NV tp HCM, nhiều lần được mời qua Pháp giảng dạy. Hiện đã nghỉ hưu.

Ngoài dạy ở ĐH, ông cũng cộng tác với một số báo, viết các bài dạng phổ biến kiến thức về ngôn ngữ, nhẹ nhàng mà sâu sắc, đọc thật thú vị.

Thông tin viết tiểu sử: Thầy toán dạy văn - Công an tp HCM và một số trang web khác.