Chương trình Tạp chí âm nhạc của RFI phát ngày 18/10/2014
Dòng nhạc tango từ Achentina du nhập vào Mêhicô cuối những năm 1920, đầu thập niên 1930. Cả một thế hệ tác giả Mêhicô, mà sở trường sáng tác vẫn là bolero, tìm thấy nơi dòng nhạc tango một thế giới hoàn toàn mới lạ, một chân trời gọi mời sự khám phá. Một trong những bài hát tiêu biểu nhất của giai đoạn này là nhạc phẩm Tango Negro.
Bài Tango Negro, hiểu theo nghĩa đầu tiên là màu sắc đen tối, hiểu theo ngữ cảnh là số phận không may tình duyên đen đủi. Bài do tác giả Belisario de Jesús García (sinh năm 1894 - mất năm 1952) sáng tác vào năm 1927, với tham vọng ban đầu là nâng tầm cỡ của tango Mêhicô lên ngang hàng với hai quốc gia Achentina và Uruguay, tiêu biểu qua hai bản tango La Cumparsita (Vũ nữ thân gầy) và El Choclo (Mũi tên tình yêu).
Belisario de Jesús García (de la Garza) tự định nghĩa mình như là một người lính biết làm thơ. Ông sinh trưởng ở thị trấn Montemorelos, bang Nuevo León, miền đông bắc Mêhicô. Xuất thân từ một gia đình nhà binh, cả cuộc đời của ông gắn liền với binh đoàn, quân đội. Từ nhỏ ông đã có nhiều năng khiếu, nên bố mẹ cho ông học đàn dương cầm và vĩ cầm. Đến khi lớn tuổi trưởng thành, ông tự học thêm đàn ghi ta và mandolin.
Bài hát đầu tay do ông viết vào năm 14 tuổi là một bản nhạc valse mang tựa đề Amandina, được xem như là bản phác họa cho bài hát nổi tiếng nhất của ông sau này là bài Morir Por Tu Amor (tạm dịch là Chết vì yêu em).
Nhờ vào tài nghệ chơi đàn và sáng tác, cho nên từ những năm tháng đầu tiên nhập ngũ đi lính, ông đã tham gia vào ban văn hóa nghệ thuật của quân đội. Đến khi giải ngũ, ông thăng lên quân hàm đại tá và điều khiển toàn bộ các ban nhạc của tất cả các binh chủng.
Dòng nhạc của Belisario de Jesús García bao gồm cả nhạc tình lẫn nhạc lính. Trong quyển sách "Tám nhạc sĩ trứ danh của Nuevo León", nhà phê bình Manuel Neira Barragán ghi nhận : ông Belisario là con nhà lính nhưng sống cho lý tưởng hoà bình. Những khúc hành quân do ông viết thời còn trẻ tức là thời nội chiến Mêhicô, nói về niềm khao khát tự do và hạnh phúc nhiều hơn là ca ngợi tinh thần chiến đấu của những người cầm súng.
Về nhạc tình, sở trường sáng tác của Belisario de Jesús García vẫn là valse và bolero. Nhưng tango mới chính là dòng nhạc gợi hứng cho ông sáng tác ca khúc để đời. Năm 1927, thành phố Monterrey, thủ phủ bang Nuevo León tổ chức một cuộc thi sáng tác nhân dịp 350 năm ngày thành lập thành phố này. Ông Belisario mới chấp bút viết bài Tango Negro, và nhờ vào giai điệu trữ tình của bài hát mà đoạt giải nhất cuộc thi sáng tác năm ông 33 tuổi.
Còn đâu bao ảo vọng
Thắp sáng một kiếp người
Nghe hào quang cuộc sống
Tắt ngúm giữa hồn rơi
Buông lơi tấm màn đêm
Cuộn chăn tối tâm hồn
Nỗi tuyệt vọng êm đềm
Thêm nức nở buồn nôn
Đêm nhỏ giọt loang dần
Máu hồng hoen vết mực
Đào dưới từng gót chân
Lún cổng sâu địa ngục
Củi khuya đang nhen nhúm
Sao ướt đẫm nấc nghẹn
Chảy tuôn cho tắt ngụm
Cháy tàn thấm tim đen
Theo nhà phê bình Jesús Orozco trong bài viết nói về nguồn gốc tango, khi dòng nhạc này bén rễ Mêhicô, thì tác giả Belisario sáng tác vần thơ trước khi soạn nhạc. Tiếng nhạc có sẵn trong ngữ điệu giúp cho ông viết thành những tiết tấu cực kỳ da diết, khi nói về sự mất mát trong tình yêu. Chỉ cần một ẩn dụ duy nhất ‘’Đen là màn đêm tâm hồn’’, ông nói lên được cái cảm giác ‘’Vắng một người mà cả vũ trụ đìu hiu’’ mà bao tác giả từng đề cập đến.
Thủ pháp của ông tài tình ở chỗ là ông dùng cái tĩnh để nói lên cái động. Ngoại cảnh phản ánh nội tâm, màn đêm trong trái tim như thể đang lớn dần để rồi bao trùm vạn vật. Cảnh tượng bên ngoài im lìm vô tri, như thể đang trở mình chuyển động theo tâm trạng của nhân vật trong bài hát, Belisario không cần dùng tính từ như nặng nề lê thê mà ta vẫn cảm nhận được nỗi khổ như cái ách đè trên đầu, mỗi bước chân lún sâu của nhân vật mở ra cánh cửa địa ngục.
Trong quyển sách đề tựa "El tango a través del tiempo" (Nhạc tango theo dòng thời gian), nhà nghiên cứu Jorge Sareli ghi nhận là giai đoạn khởi sắc của tango tại Mêhicô là từ đầu những năm 1930. Dĩ nhiên điều đó đi kèm với việc phát triển các phòng trà, vũ trường hay quán nhạc tango (như milonga của người Achentina), nhưng tango trở nên cực thịnh phần lớn cũng nhờ vào các tác giả lao vào sáng tác theo thể điệu này.
Người Mêhicô đưa vào tango nhiều kịch tính, kể chuyện với những chi tiết lâm ly, với nhiều tình huống bi đát. Nếu có suy ngẫm thì các tác giả thường dùng chất thơ đời thường chứ ít có dùng triết lý cao siêu, một phần cũng vì dòng nhạc này khai sinh tại Achentina trong những khu phố nghèo, xóm lá bình dân.
Nhưng về lối diễn đạt, thì người Mêhicô lại chuộng nghe những giọng ca ‘’hàn lâm’’. Những ca sĩ Mêhicô đầu tiên hát tango lại là những giọng ca được đào tạo bài bản ở trường lớp, như trường hợp của Emilio Tuero, giọng ca baritone người gốc Tây Ban Nha, các danh ca tenor thời bấy giờ như Alfonso Ortiz Tirado, Tito Guizar, Pedro Vargas và nhất là Juan Arvizu, người đầu tiên hát nhạc tango tại Mêhicô từ giữa những năm 1920.
Điều này cũng khá dễ hiểu vì trước khi máy vi âm (tức là micro, chữ viết tắt của microphone) trở nên thật sự phổ biến và mở ra thời kỳ huy hoàng của các crooner, thì các ca sĩ thời bấy giờ thường hát với nhiều nội lực. Nhưng dù có micro hay không, dù là ca sĩ chuyên hát opera hay xuất thân từ nhạc nhẹ, người hát cần có cái thần nhiều hơn là kỹ thuật luyện thanh để diễn đạt ý tứ.
Có đủ thần để diễn đạt xâu xé nát tan như trong bản nhạc tango "Arráncame La Vida" của Agustín Lara, hay biết đủ thổn thức u sầu như trong bài Tango Negro để thấm thía tất cả những nhức nhối bồi hồi của một định mệnh đen tối.
Bài Tango Negro, hiểu theo nghĩa đầu tiên là màu sắc đen tối, hiểu theo ngữ cảnh là số phận không may tình duyên đen đủi. Bài do tác giả Belisario de Jesús García (sinh năm 1894 - mất năm 1952) sáng tác vào năm 1927, với tham vọng ban đầu là nâng tầm cỡ của tango Mêhicô lên ngang hàng với hai quốc gia Achentina và Uruguay, tiêu biểu qua hai bản tango La Cumparsita (Vũ nữ thân gầy) và El Choclo (Mũi tên tình yêu).
Belisario de Jesús García (de la Garza) tự định nghĩa mình như là một người lính biết làm thơ. Ông sinh trưởng ở thị trấn Montemorelos, bang Nuevo León, miền đông bắc Mêhicô. Xuất thân từ một gia đình nhà binh, cả cuộc đời của ông gắn liền với binh đoàn, quân đội. Từ nhỏ ông đã có nhiều năng khiếu, nên bố mẹ cho ông học đàn dương cầm và vĩ cầm. Đến khi lớn tuổi trưởng thành, ông tự học thêm đàn ghi ta và mandolin.
Bài hát đầu tay do ông viết vào năm 14 tuổi là một bản nhạc valse mang tựa đề Amandina, được xem như là bản phác họa cho bài hát nổi tiếng nhất của ông sau này là bài Morir Por Tu Amor (tạm dịch là Chết vì yêu em).
Nhờ vào tài nghệ chơi đàn và sáng tác, cho nên từ những năm tháng đầu tiên nhập ngũ đi lính, ông đã tham gia vào ban văn hóa nghệ thuật của quân đội. Đến khi giải ngũ, ông thăng lên quân hàm đại tá và điều khiển toàn bộ các ban nhạc của tất cả các binh chủng.
Dòng nhạc của Belisario de Jesús García bao gồm cả nhạc tình lẫn nhạc lính. Trong quyển sách "Tám nhạc sĩ trứ danh của Nuevo León", nhà phê bình Manuel Neira Barragán ghi nhận : ông Belisario là con nhà lính nhưng sống cho lý tưởng hoà bình. Những khúc hành quân do ông viết thời còn trẻ tức là thời nội chiến Mêhicô, nói về niềm khao khát tự do và hạnh phúc nhiều hơn là ca ngợi tinh thần chiến đấu của những người cầm súng.
Về nhạc tình, sở trường sáng tác của Belisario de Jesús García vẫn là valse và bolero. Nhưng tango mới chính là dòng nhạc gợi hứng cho ông sáng tác ca khúc để đời. Năm 1927, thành phố Monterrey, thủ phủ bang Nuevo León tổ chức một cuộc thi sáng tác nhân dịp 350 năm ngày thành lập thành phố này. Ông Belisario mới chấp bút viết bài Tango Negro, và nhờ vào giai điệu trữ tình của bài hát mà đoạt giải nhất cuộc thi sáng tác năm ông 33 tuổi.
Còn đâu bao ảo vọng
Thắp sáng một kiếp người
Nghe hào quang cuộc sống
Tắt ngúm giữa hồn rơi
Buông lơi tấm màn đêm
Cuộn chăn tối tâm hồn
Nỗi tuyệt vọng êm đềm
Thêm nức nở buồn nôn
Đêm nhỏ giọt loang dần
Máu hồng hoen vết mực
Đào dưới từng gót chân
Lún cổng sâu địa ngục
Củi khuya đang nhen nhúm
Sao ướt đẫm nấc nghẹn
Chảy tuôn cho tắt ngụm
Cháy tàn thấm tim đen
Theo nhà phê bình Jesús Orozco trong bài viết nói về nguồn gốc tango, khi dòng nhạc này bén rễ Mêhicô, thì tác giả Belisario sáng tác vần thơ trước khi soạn nhạc. Tiếng nhạc có sẵn trong ngữ điệu giúp cho ông viết thành những tiết tấu cực kỳ da diết, khi nói về sự mất mát trong tình yêu. Chỉ cần một ẩn dụ duy nhất ‘’Đen là màn đêm tâm hồn’’, ông nói lên được cái cảm giác ‘’Vắng một người mà cả vũ trụ đìu hiu’’ mà bao tác giả từng đề cập đến.
Thủ pháp của ông tài tình ở chỗ là ông dùng cái tĩnh để nói lên cái động. Ngoại cảnh phản ánh nội tâm, màn đêm trong trái tim như thể đang lớn dần để rồi bao trùm vạn vật. Cảnh tượng bên ngoài im lìm vô tri, như thể đang trở mình chuyển động theo tâm trạng của nhân vật trong bài hát, Belisario không cần dùng tính từ như nặng nề lê thê mà ta vẫn cảm nhận được nỗi khổ như cái ách đè trên đầu, mỗi bước chân lún sâu của nhân vật mở ra cánh cửa địa ngục.
Trong quyển sách đề tựa "El tango a través del tiempo" (Nhạc tango theo dòng thời gian), nhà nghiên cứu Jorge Sareli ghi nhận là giai đoạn khởi sắc của tango tại Mêhicô là từ đầu những năm 1930. Dĩ nhiên điều đó đi kèm với việc phát triển các phòng trà, vũ trường hay quán nhạc tango (như milonga của người Achentina), nhưng tango trở nên cực thịnh phần lớn cũng nhờ vào các tác giả lao vào sáng tác theo thể điệu này.
Người Mêhicô đưa vào tango nhiều kịch tính, kể chuyện với những chi tiết lâm ly, với nhiều tình huống bi đát. Nếu có suy ngẫm thì các tác giả thường dùng chất thơ đời thường chứ ít có dùng triết lý cao siêu, một phần cũng vì dòng nhạc này khai sinh tại Achentina trong những khu phố nghèo, xóm lá bình dân.
Nhưng về lối diễn đạt, thì người Mêhicô lại chuộng nghe những giọng ca ‘’hàn lâm’’. Những ca sĩ Mêhicô đầu tiên hát tango lại là những giọng ca được đào tạo bài bản ở trường lớp, như trường hợp của Emilio Tuero, giọng ca baritone người gốc Tây Ban Nha, các danh ca tenor thời bấy giờ như Alfonso Ortiz Tirado, Tito Guizar, Pedro Vargas và nhất là Juan Arvizu, người đầu tiên hát nhạc tango tại Mêhicô từ giữa những năm 1920.
Điều này cũng khá dễ hiểu vì trước khi máy vi âm (tức là micro, chữ viết tắt của microphone) trở nên thật sự phổ biến và mở ra thời kỳ huy hoàng của các crooner, thì các ca sĩ thời bấy giờ thường hát với nhiều nội lực. Nhưng dù có micro hay không, dù là ca sĩ chuyên hát opera hay xuất thân từ nhạc nhẹ, người hát cần có cái thần nhiều hơn là kỹ thuật luyện thanh để diễn đạt ý tứ.
Có đủ thần để diễn đạt xâu xé nát tan như trong bản nhạc tango "Arráncame La Vida" của Agustín Lara, hay biết đủ thổn thức u sầu như trong bài Tango Negro để thấm thía tất cả những nhức nhối bồi hồi của một định mệnh đen tối.
Tuấn Thảo
Nguồn: RFI
Xem vài màn nhảy tango trên nền nhạc Tango Negro
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Chú ý: chỉ cần dán link vào, không cần gõ thẻ khi post
Chèn EmoticonsHình (file có đuôi jpg, jpeg, png, bmp, gif ),
Nhạc (file có đuôi mp3 hoặc từ trang web nhaccuatui),
Video (từ Youtube)
Đổi cỡ, màu chữ:
[color="red"][size="20"] chữ cỡ 20 màu đỏ [/size][/color]
(màu dùng mã hexa hoặc tiếng Anh: red, blue, green, violet, gold ..)
Giới thiệu link: <a href="link"> tên link </a>
Chữ đậm <b> chữ đậm</b>
Chữ nghiêng: <i> chữ nghiêng </i>
Chèn Yahoo smiley (click Chèn emoticons để xem phím tắt)
Đã thêm mấy smiley nhưng chưa rảnh thêm vào bảng chèn. Phím tắt:
:-/ bối rối ;) nháy mắt ;;) đá lông nheo
:"> thẹn :X yêu thế =(( tan nát cõi lòng
Chú ý Nếu nút Trả lời ko hoạt động, xin chịu khó lên thanh địa chỉ, gõ thêm vào cuối (ngay sau html) ?m=1 rồi nhấn Enter, nút Trả lời sẽ ok. (29/11/18)