Donna Donna

Thai Phien photo

Ánh đèn vàng hiu hắt, 
khói trầm cay đôi mắt.
Em nằm đó sao thôi cười thôi nói?
Dáng buồn còn vương nét. 
Mắt huyền giờ đã khép.
Em nằm đó như đang mơ mộng gì.

Em theo mây bay quên cuộc đời, 
đời đầy nghĩa thương đau.
Mây đưa em bay đi tìm trời, 
và nơi đó em có nhớ tôi.
Em ơi em ơi em, hỡi người yêu dấu!
Sao em yêu vội sớm ra đi.
Em ơi em ơi em, hỡi người yêu dấu!
Đau lòng thay phút giây xa rời.

Tiếc Thương nhạc ngoại lời Việt của Tuấn Dũng, do chính tác giả trình bày:

Ca từ thì than khóc rên rĩ khá dễ dãi, nhưng nhạc thì ko thê thiết mà nhẹ nhàng, chút nao nao buồn, dễ hát dễ nghe, trước 75 có đứa bạn rất thích, bạn bè gặp nhau thường ôm guitar xịch xèng. Bản nhạc được cho là Tuấn Dũng đặt lời dựa trên một bản nhạc Pháp rất nổi tiếng thời đó - Donna Donna do Claude Francois trình bày.

Lời Pháp có nội dung khác hẳn: Một cậu bé sống đầy đủ trong ngôi nhà to, nhưng lòng lúc nào cũng khao khát sớm được trở thành người lớn. Mẹ cậu lắc đầu: Rồi đây, con sẽ nuối tiếc những ngày thơ ấu. Năm tháng trôi qua, cậu bé ngày xưa nay đã trở thành một người đàn ông, trải qua bao điều - thất tình, đói khát, sợ hãi ..  giờ đây ngồi ước mơ được trở lại là cậu bé ngày xưa

Sau này, 1992, có bản tiếng Việt của Trần Tiến (trong CD Du ca Đồng Quê) mới đúng là dịch lời Pháp. Lát nữa ta sẽ nghe Tam Ca Áo trắng trình bày bản tiếng Việt này. Và cả bản tiếng Việt của Thanh Lan, cũng rất sát ý tứ lời bản tiếng Pháp. 

Nhưng thật ra, bản tiếng Pháp cũng chỉ là đặt lời cho một bản nhạc Do Thái. Đặt lời Pháp - vì nội dung hai bản tiếng Pháp và nguyên bản tiếng Yiddish cũng chẳng dính líu gì với nhau.

Donna Donna nguyên bản tiếng Yiddish tên Dana Dana, trích từ vở ca kịch Esterke của nhà soạn kịch Aaron Zeitlin và nhạc sĩ Sholom Secunda. Nội dung vở kịch kể về số phận bi thảm của người Do Thái trong các trại tập trung Đức Quốc Xã. Vở kịch được trình diễn ở Mỹ trong các năm 1940 - 1941.



Nguyên bản tiếng Yiddish kể chuyện một chú bê bị đem ra chợ bán. Nó so bì với cô sẻ đang bay lượn tự do trên trời, than thở số phận sao bất công .. Người chủ cười nhạt: Đừng có càm ràm nữa. Ai bảo mày làm con bê chi cho người ta làm thịt ? Sao mày ko có đôi cánh để như con sẻ kia bay nhảy tự do, kiêu hãnh ?

Với bối cảnh vở kịch là cuộc sống đày ải của người Do Thái trong các trại tập trung, bản nhạc như một lời than thở ngậm ngùi cho nỗi đắng cay có thật mà ko hiểu nổi. Tại sao các dân tộc khác dù giàu dù nghèo đều có mảnh đất của mình, riêng dân tộc Do Thái ko chốn chốn dung thân, phải chịu cảnh lưu đày khắp trái đất, như chú bê kia, mặc tình người ta giết mổ, sự tự do chỉ như một giấc mơ ở miền đất hứa xa vời .. Nhưng cũng hàm ý nhắn gởi, muôn tự do thì phải học bay, phải tự tìm cho mình đôi cánh ..

On a wagon bound for market
There's a calf with a mournful eye.
High above him there's a swallow
Winging swiftly through the sky.

How the winds are laughing
They laugh with all their might
Laugh and laugh the whole day through
And half the summer's night.
Donna Donna Donna Donna Don
Donna Donna Donna Donna Don
Donna Donna Donna Donna Don
Donna Donna Donna Donna...

"Stop complaining", said the farmer,
"Who told you a calf to be?
Why don't you have wings to fly away
Like the swallow so proud and free?"

Calves are easily bound and slaughtered
Never knowing the reason why
but whoever treasures freedom,
like the swallow has learned to fly.

Bản nhạc, cũng như vở kịch, ban đầu chỉ được biết nhiều trong cộng đồng người Do Thái. Mãi đến giữa thập niên 195x, bản nhạc được Arthur Kevess và Teddi Schwartz dịch ra tiếng Anh mới được mọi người biết tới nhiều. Đến những năm 196x, với nữ hoàng du ca Joan Baez, bản nhạc bay ra khắp thế giới.

Mời nghe Donna Donna do Joan Baez trình bày với bản tiếng Anh, Tam Ca Áo Trắng và Ngọc Lan với bản tiếng Việt. Có cả Richard Clayderman độc tấu piano, Vô Thường độc tấu guitar, ..